מאנסי

מאנסי (העמלעט) Monsey מדינה / טעריטאָריע פאַראייניקטע שטאַטן קאָאָרדינאַטן ‏41°7′10″N 74°3′57″W שטאַט ניו יאָרק דיסטריקט ראָקלאַנד קאַנטי שטח 5.8 קוואדראט ק"מ  ‑ אין העמלעט 20,071‏

מאנסי (ענגליש: Monsey) איז א העמלעט אין דער שטאט ראַמאַפאָ, ראַקלענד קאַונטי, אין אָפּסטעיט ניו יאָרק, פלאצירט צפון פֿון ערמאנט; מזרח פֿון וויאלע; דרום פֿון שיכון סקווירא; און מערב פֿון ספרינג וואלי. מאנסי איז א פֿרומע יידישע געגנט מיט 20,071 איינוואוינערס (2017). די דורכשניטלעכע עלטער פון דער באפעלקערונג איז 16.7. פינף און זעכציג פראצענט פון די איינוואוינערס זענען פארהייראט. איבער פערציג פראצענט פון די איינוואוינערס רעדן יידיש אלס מאמע לשון.

היסטאריע

דער געגנט איז ערשט געווארן באזעצט דורך דעם מאנסי שבט פון אינדיאנער.

אין 1841 האט מען אויפגעשטעלט די מאנסי באן סטאנציע.

די ערשטע אידן וואס האבן זיך באזעצט אין מאנסי האבן געוואוינט הויפטזעכלעך אין דעם (היינטיגן) ספרינג וואלי געגנט, וואס האט זיך בעיקר באזירט אויף יוניאן ראד דארט ווי די פאפא מיידל שולע געפונט זיך היינט צו טאגס, און האט זיך געצויגן דורכן רט. 45 כמעט ביז ניו זשערסי.

שפעטער ווען דארטן האבן זיך באזעצט אנדערע גרופעס און עס איז געווארן א ענגשאפט אין דירות האט זיך דער היימישער ציבור געצויגן אריבער דעם רוט 59 ווי עס איז היינט די סאטמאר ת״ת און מיידל שולע קאמפלעקס, און די ערשטע שוהל וואס איז אויפגעבויעט געווארן ווען מען האט זיך דארטן באזעצט איז קהילת ישראל, אלד נייעק טורנפייק ביים ווינקל פון סאוט מעדיסאן וואס עקזיסטירט נאך ביז היינט טראץ דעם וואס מערסטנס אידן האבן זיך צעביסלעך אוועק געצויגן פון דארטן פאר א תקופה פון כמעט אכציג יאר, היינט האט זיך די חרדישע מאנסי אויצגעויגן אויף אלע זייטן אז ביידע אריגינאלע גיד וער זענען צוריק א טייל פונעם סענטער פון שטאט, און די געגנט וואס ווערט גערעכנט אלס דער צענטער און הארץ פון מאנסי איז דעמאלטס אין יענע יארן נאך געווען טייל פון א גרויסער זומפ וואס האט געהערט צו א געוויסע פארמער וואס האט געוואוינט אין א ביידל וואס איז געשטאנען אויף וואלטער דרייוו.

שפעטער ווען די ישיבה תורה ודעת האט געעפענט אין מאנסי א פיליאל מיטן נאמען בית מדרש עליון צוביסלעך האבן זיך אהינגעצויגן מער און מער יידישע משפחות, אבער טראצדעם, דער אויבנדערמאנטער שוהל קהילת ישראל גייט נאך אן ביזן היינטיגן טאג מיט מניינים שבת און אינדערוואכן, און אזוי אויך איז דא נאך עטליכע חרדישע בתי מדרשים אין דער געגנט.

די ערשטע אידישע איינוואוינערס זענען געווען די תלמידים און איינגעשטעלטע אין בית מדרש עליון, וואס איז געווען געפירט דורך ר' שרגא פייוול מענדלאוויטש זצ"ל דער לאנג יעריגער מנהל פון תורה ודעת ישיבה אין ברוקלין. הרב דוב בער גרינבוים, דער איידעם פון רבי פייוול וואס איז דערמאנט פריער האט געעפנט די שטאטישער תלמוד תורה און מיידל שולע "ישיבה ד'ספרינג וואלי".

מוצאי שבת מקץ ה'תש"ף איז פארגעקומען א שוידערליכע שטעכעריי אטאקע אין דעם הויז פון הרב חיים לייביש ראטענבערג, קאסאנער רבי, בשעת ווען ער האט געצינדט חנוכה ליכט מיטן עולם.

מוסדות החינוך

• אהבת שלום (סטאניסלאוו)
• אור תורה (מתיבתא)
• אמרי בינה
• אמרי שפר
• באר ישעי׳ ע״ש ר׳ ישעי׳ ב״ר משה מ׳קערעסטיר
• בית מדרש עליון
• בית מקרא
• בית דוד
• בית חינוך הישן (בנות חנה מלכה).
• בית רחל
• בית שפרה מרים
• בית שרגא
• בנות אלטא פיגא
• בעלזא
• דגל התורה (מאמר מרדכי)
• דרכי אבות דחסידי צאנז
• וויזניץ
• וויען נחלת עזריאל יהודא
• ישיבה אוו ספרינג וואלי
• ישיבה דמאנסי
• ישיבה רוממות התורה (זאבנער)
• מאור יצחק (וואקסמאן)
• מסורת אבות (נטורי קרתא)
• שער אפרים
• תורת אמך
• ישיבת נועם אלימלך ליזעסק
• ישיבה תפארת מרדכי הרב מרדכי בעק
• ישיבת בית הלל
• ת״ת תשב״ר נחלת חיים.

ישיבות און קהילות

די גרעסטע חסידישע קהילות אין מאנסי זענען וויזשניץ אויף פיליס טערעס, און סאטמאר אויף מאנסי בולעווארד. די וויזשניצער קהלה וואוינט מערסטנס אין זייער אייגענעם שטעטל "כתר ווילידזש" דרום פון מאנסי, וואס האט א בירגערמייסטער א וויזשניצער חסיד. אנדערע חסידישע קהלות אין מאנסי זענען:

• אמונת ישראל
• אמשינאוו (מיליקאווסקי).
• אש תמיד, שטיינהארטער.
• בעלזא
• באבוב
• באיאן
• בארנוב
• בית יהודי (נטורי קרתא)
• ברסלב ברכת הנחל, אלגעמיין מאנסי.
• ברסלב, פילפסון (טענט).
• ברסלב, ראקאוו.
• גור
• וויזניץ, צמח צדיק. (בני ברק).
• וויען אברכים
• וויען הרב מנחם פישער
• זוטשקא ארצה״ב.
• זידיטשוב-פרעמיסלא, הרב הערשל פיש.
• טאהש
• משכנות לאביר יעקב-טאהש מאנסי
• טאלמיטש, הרב מרדכי דוב בעק
• טשערנאביל בארא פארק.
• סקווירא-מאנסי, טווין עוו. אפצווייג פון סקווירא-פלעטבוש.
• סקווירא, סענטראלע שול ראומען
  • פרענציס שטיבל
• סטאניסלאוו תפארת ישראל.
• סטאלין
• פאפא, צענטראל, סוזען.
  • פאפא, סעדל ריווער
  • פאפא ווידמען קאורט (בנין הת״ת)
  • פאפא סאוט קאול
• קלויזענבורג
• תולדות אהרן
• ניקאלשבורג
• קאשוי.

דערצו איז דא נאך קהילות און רבנים און מאנסי ווי צום ביישפיל:

• אבני חשן, הרב שמואל ניימאן.
• אבני שלמה וואס האט אויפגעשטעלט רבי נתן יוסף מייזעלס.
• אהל תורה, הרב שלמה יעקב יאזעפאוויטש.
• אור חיים (שיינערס).
• אור מרדכי. עירמאנט. (האנגרי האלאו).
• באניא
• באראוו, קהל תולדות אלעזר
• בארדיטשוב, הרב אבראהאם.
• בארדיטשוב, הרב זיידענפעלד.
• בית המדרש לתורה, הרב שמואל אביגדור פייוועלזאהן.
• בית ישראל. נוסח ספרד.
• בית תפלה. נוסח אשכנז.
• דאמבראווא קהל בית ישכר בעריש.
• דעלאטין.
• טאשנאד, הרב בריסק.
• טשערקאס, עמק תפלה. הרב חיים יודא בעק.
• יאמפאלא, הרב ברוך מאסקאוויטש.
• כוונת הלב.
• לאיעוו-טשערנאביל.
• מאדא. הרב מנחם דוב בעק.
• מעיני הישועה. הרב מאיר יחיאל מיכל דייטש.
• מקדש דוד. נוסח אשכנז.
• מקור חיים, הרב יחזקאל דייטש.
• נאפקאר, קהל עטרת צבי
• נייטרא. תורת חמד
• סאלקא קהל יוצר אור, הרב יעקב ראטענבערג.
• סיקסא, הרב משה אליעזר בלום.
• עדעלין.
• פרעמישלאן, בנשיאות הרב יהושע לייפער.
• קאלביסאוו. טייטלבוים
• קאלביסאוו. רובין.
• קאמאדע
• קהל אברכים, הרב חיים פייוויל שנעעבאלג.
• קהל חרדים טויבענפעלד.
• קהל יראים, הרב יודא אליעזר יונגער.
• קאשוי, נחלת מרדכי צבי.
• קראלי, מלבוש צבי. הרב שלמה לויפער.
• ריביטשיש.
• שינאווע
• שערי חסד. אלימלך יחזקאל שרגא גאלד.
• ראדאשיץ, עקאו רידזש.
• ראדוויל
• תפארת גדלי׳
• קאסאן פארשעי
• ביהמ״ד וכולל זכרון מנחם, רבי חיים פלאהר
• מכון להוראה
• ביהמ״ד וכולל אהל יעקב

עס איז פאראן דארט אויכעט צוויי באוואסטע ישיבות פאר בעלי תשובה - די ערשטע איז

• אור שמח, וואו עס לערנען בחורים פון גאנץ אמעריקע און אויכעט פון אייראפע, און די צווייטע איז
• אור ישראל - א ישיבה פאר ארץ - ישראלדיגע בחורים (די מערהייט פון זיי זענען פון ספרדישן אפשטאם).

אדמורי״ם ורבנים

החיים אתנו

• הרב ישראל דוד שלעזינגער
• הרה״צ רבי מרדכי שטיינער

נשמתם עדן

• הרה״ק חיים זאנוויל אבראמאוויטש, ריבניצא (ליגט אויך אין מאנסי ביה״ח קהל תורת חיים וויזניץ.
• הרה״צ ר׳ מיכלע מנתני׳-זלאטשוב וואס האט סוף ימיו קובע געווען אין שטאט.

באערדיגט אין מאנסי

• הרב שמואל שמעלקא לייפער מחוסט (הר שלום)
• אדמו״ר חי יצחק טווערסקי ראחמיסטריווקא (הר שלום, חלקת ראחמיסטריווקא).
• הרב אברהם יוסף ראזענבלום, ראש ישיבת שערי יושר, (תורת חיים וויזניץ)
• אדמו״ר אליעזר זוסיא פארטוגאל מסקולען.
• אדמו״ר ישראל אברהם פארטוגאל מסקולען.
• אדמו״ר ישעיה יעקב פארטוגאל מסקולען.
• הרב שרגא פייוויש האגער מקאסוב, (תורת חיים וויזניץ).

ציבור'ישע ארגאניזאציעס

ראקלאנד קאונטי דעוועלאפמענט קאונסיל (RCDC) ווערט אנגעפירט דורך ר' מענדל האפמאן הי"ו, און פארנעמט זיך מיט צושטעלן סאציאלע געברויכן פאר די איינוואוינער.

ראקלענד אפערטונעטי דיוועלעפמענט אסאושיעישען (RODA) ווערט אנגעפירט דורך "כתר" ווילעדזש, און פארנעמט זיך מיטן צושטעלן סאציאלע געברויכן, בעיקר פאר די עלטערע איינוואוינער.

כוללים און בתי דינים

• כולל ובית דין זכרון מנחם ע״י רבי חיים פלאהר.
• כולל ובי״ד מכון להוראה
• וואקסמאן כולל
• כולל חפץ חיים (לבית זאקס)
• לאנדעסמאן

וואוילטעטיגע ארגענעזאציעס

• ביקור חולים ד׳ראקלענד קאונטי
• קופת עזרא
• תומכי שבת
• גמ״ח קרן החסד (מיסקי)

בתי חיים

• מאנסי בית החיים
• קהל תורת חיים וויזניץ
• הר שלום

א באזוך אין מאנסי

פאר א באזוכער זענען דא פיל פארוויילונגען, געשעפטן, האטעלן, און בתי מדרשים, צוצושטעלן פאר יעדן גרויס און קליין. כאפט א שפאציר אין די וועלדל פון ווייאלע פארק פאר א פארברענג מיט די נאטור. באזוכט די הערליכע בתי מדרשים, און פארברענגט א טאג אין לערנען צווישן די תלמידים פון בית מדרש עליון אדער ישיבה ד'מאנסי.

געשעפטן

פין די באוויסטע געשעפטן אין מאנסי זענען:

• ראקלענד קאשער וואו סאיז דא צו באקומען מכל מילי דמיטב.
• מאטיס (געוועזענע קליינס פרוכט און גרינס)
• עווערגרין פארמאגט צוויי לאקאציעס
  • עווערגרין 59 אויפן פלאץ פון די געוועזענע פעטמארק
  • עווערגרין אפטאון אויפן רט 202 ווי עס איז געווען אמאל א גרענד יוניאן
• בינגא געפונט זיך מער ביים ווינקל פון מאנסי אויף ספרינג וואלי מארקעט פלעיס ביים עקזיט 14 פון נוי יארק סטעיט טרו-וועי.

פארוויילונגס ערטער

• וויאיאלע פארק
• בלאוועלט רד פארק
• ווילאו טרי פארק