עדין שטיינזאלץ

עדין שטיינזאלץ
עדין אבן-ישראל שטיינזלץ
געבורט	11 יולי 1937; ירושלים, בריטישער מאנדאט
טויט	7 אויגוסט 2020 (אלט 83); ירושלים
קבורה ארט	הר הזיתים
מדינה	ישראל
באלאנג	ליובאוויטש
	steinsaltz-center.org/he

הרב עדין שטיינזאלץ (אבן ישראל; ג' אב תרצ"ז – י"ז אב תש"פ) איז געווען דער מחבר פון ספרים פון אידישע געדאַנק און ביאורים, ספּעציעל אויף גמרא און חסידות. ער איז באקאנט בעיקר צוליב זײַן פירוש אויף דער גמרא און זײַן ברייטע קענטעניסן אין פֿאַרשידענע פֿעלדער פֿון וויסן. ער האט געדינט אלס פרעזידענט פון דער 'מקור חיים' און שפע מקור חיים ישיבות, ווי אויך פרעזידענט פון דער תקוע ישיבה. ער האט געהערט צו חב״ד חסידות.

ביאגראפיע

געבוירן ווי דער זון פון א סעקולערער פאַמיליע אין ירושלים, צו אברהם משה שטיינזאלץ, אן אייניקל פונעם ערשטן סלאנימער רבי.

אין זיינע בחורישע יארן איז ער געווארן א בעל תשובה, מיט דער הילף פון רבי שמואל אלעזר היילפּרין, און שפּעטער געלערנט אין דער ישיבה תומכי תמימים פון ליובאַוויטש אין לוד. צוליב מעדיצינישע סיבות האָט ער נישט געדינט אין צה״ל. נאך זיין שטודיום אין דער ישיבה האט ער שטודירט מאטעמאטיק און פיזיק אין אוניברסיטה העברית אין ירושלים, און אין דער זעלבער צייט שטודירט תורה שטודיעס אין ישיבה. צווישן זיינע רביס זענען הרבנים דוב בער אליעזראָוו, שלמה חיים קאסעלמאן און נחום שמריהו שעשענקאָין.

ער איז געווען א לערער פון מאטעמאטיק אין נתיבות. אין דער עלטער פון 24, איז ער געווארן באשטימט מנהל פון אַ רעגיאָנאַלע שטאַט-רעליגיעז הויך שולע אין בֵּית הַגַדִי. דערנאָך האָט ער געלערנט גמרא אין קיבוצים. אין אַ זיצונג מיט דער פאָרזיצער פון כנסת קדיש לוז און פרעמיער מיניסטער לוי אשכול, האָבן די צוויי אים געבעטן צו עפֿענען דער איניציאטיוו פון דער ערקלערטער גמרא.

אין תשכ"ה האָט ער חתונה געהאַט מיט חיה שרה, די טאָכטער פון חיים הילל אַזימאָוו, א ליובאַוויטשער חסיד, אַ צווייטער קוזינע פון דעם שרייבער אייזיק אזימאוו. דאָס פּאָר האָט געהאט א טאכטער און צוויי זין, מנחם יעקב צבי און הרב אברהם משה חיים הלל. זײַנע זין פירן דאס ארויסגעבן זיינע ספרים. אין דער פאַרגאַנגענהייט, האָט זיין לעצטער זון געדינט ווי אַ משפיע אין ישיבה "אחי תמימים" אין כפר חב״ד.

אין תשנ"א האָט ער געטוישט זיין פאמיליע-נאמען צו 'אבן ישראל', לויט דער רעקאמענדאציע פון הרב מנחם מענדל שניאורסאהן פון ליובאַוויטש.

אין כסלו תשע"ז איז ער אריבער א שווערע אנפאל און אויפגעהערט צו רעדן. אין י"ז אב תש"פ איז ער אוועק צוויי וואָכן נאָכן קראנק ווערן מיט א לונגען אנטצינדונג, און איז באַגראָבן געוואָרן אין ליובאַוויטשער חלקה אויפן הר הזיתים אין ירושלים.

שטיינזאלץ גמרא

אין תשכ"ה (1965) האט ער געגרינדעט די "ישראל אינסטיטוט פֿאַר תלמודישע אויסגאבעס", צו מפרש זיין די גמרא מיטן ציהל צו געבן צוטריט צו אַ מאָדערער ישראל לייענער. דער אינסטיטוט איז איצט קווארטירט אין נחלאות געגנט אין ירושלים. די גמרא, באקאנט ווי די "שטיינזאלץ גמרא" איז מנוקד, מפוסק און צעטיילט אין פּאַראַגראַפס. אין דערצו צו קאַנווענשאַנאַל ינטערפּריטיישאַנז (רש"י און תוספות), וואָס כולל איבערזעצונג פון די גמרא פון אראמיש צו העברעאיש, פּלוס ינטראָודאַקשאַנז, דערקלערונגען זענען גרינג, סאַמעריז, ביאָגראַפֿיעס פון די חכמי התלמוד, טשאַרץ, שלי און מער. דער ערשטער באַנד איז ארויס אין 1967. דעם א' כסלו תשע"א (2010), די פּרויעקט געענדיקט מיט די ויסגאַבע פון די לעצטע באַנד.

אַן ענליכע קאָמענטאַר איז פארעפנטלעכט געוואָרן אויף מסכת פאה און מסכת שקלים פון תלמוד ירושלמי.

דערצו איז דערשינען דער שטיינזאלץ-ווילנע אויסגאבע, אין וועלכער עס איז דערשינען א בלאט פון ווילנער ש״ס (אין איר געווענליכער פארעם, אָן פינטלעך און פּונקטואַציע) און ווײַטער א בלאט מיט א דערקלערונג פון רבי שטיינזאלץ.

אין תשס"ד (2004) ארויס אַ קאַמפּיוטערייזד ווערסיע פון די אַדישאַן אויף סידי.

חסידות

אין 1958 נאָכן טויט פון רבי אברהם טשען (וועלכער איז געווען דער קוואַטער פון רבי שטיינזאלץ, און צווישן די פערזענלעכקייטן וואָס האָבן איבערגעלאָזט זיין סימן אויף אים אין זיין יוגנט) האָבן זיינע פרײַנד באַשלאָסן צו גרינדן א חסידות קלאס אין זײַן זכּרון, דער קלאַס הייסט "חוגי חן משנה חב"ד". די לעקציע איז פאָרגעקומען אין שטוב פון הרב חן אין רחוב און איז איבערגעגעבן געוואָרן דורך הרב שלמה יוסף זעווין, וועלכער איז געווען אַ נאָענטער חבר פון הרב טשען.

נאָך אַ יאָר פון געבן די לעקציע, האָט הרב זעווין ניט געקענט פאָרזעצן און ער האָט זיך אויסגעדרייט צו רבי אבן ישראל-שטיינזאלץ צו פּלאָמבירן זיין אָרט. אַזוי האָט ער אָנגעהויבן בײַם איבערגעבן אַ וואכנשריפט לעקציע אין סטאָרקס. דאָזענס פון פאַרשידענע לערנען לעקציע דעלט עקזיסטענץ פון חב"ד טעאָריע, די רובֿ פונדאַמענטאַל ביכער פון דעם דאָקטערין, ספרים פון ר ' שנעור זלמן פֿון לאַדי ; תניא, תורה אור, ליקוטי תורה , עריינדזשינג דער אלטער רבי אין אַ וועג דיין טימז בייַ די פאַבריק יושר .

צווישן די אָנטיילנעמערס אין דער קלאַס זײַנען געווען זלמן שזר, דער דריטער פרעזידענט פון מדינת ישראל, וועלכער האָט זיך אויך באַטייליקט אין דעם קלאַס, פּראָפ. שמואל הוגאָ בערגמאַן, געלערנטע און אַנדערע פובליק פיגורן. ווי אַ טייל פון דער לעקציע, האָט מען ארויסגעגעבן "ספר הכהן" דעם 150 סטן יאָרטאָג פון דעם טויט פון רבי שניאור זלמן פון לאַדי.

אין 1980, אויף דער איניציאטיוו פון אברהם סיגמאן , האָט הרב אבן ישראל-שטיינזאלץ אָנגעהויבן געבן שיעורים אין ספר תניא אין " קול ישראל ". עטלעכע יאָרן שפּעטער ער ארויס די סעריע "אַנאָטאַציע פון די טאַניאַ" באזירט אויף די לעקציעס.

עפנטלעך און בילדונגקרייז אַקטיוויטעטן

הרב עדין שטיינזאלץ צוזאַמען מיט הרב דוב זינגער ביי א פארזאמלונג אין ישיבת מקור חיים

אין ה'צמ"ד ( 1984 ), געגרינדעט אין ירושלים, איז דער סעסיע הויך "קוואַל פון לעבן" אין קאָאָפּעראַציע מיט הרב מנחם פראָמאַן און הרב גר . די זיצונג פארמאכט נאָך פיר יאר. [15] אין דער זעלביקער צייט, די מאַקאָר חיים הויך שולע ישיבה איז געווען אָפּענעד אין די מאַקאָר חיים קוואַרטאַל פון ירושלים, וואָס שפּעטער אריבערגעפארן צו כפר עציון .

אין 1989, נאָענט צום דיסאָליציע פון סאוועטן פארבאנד, האָט ער געגרינדעט די ערשטע ישיבה אין מאָסקווע וואָס האָט באַקומען די אנערקענונג פון סאָוועטישע אויטאריטעטן. [16]

אין 1999 האָט מען אויפגעשטעלט די הויכע ישיבה אין תקוע בעת זיין פרעזידענץ. אין 2009 האָט ער געגרינדעט די ישיבה שעף מקור חיים , וואָס האָט אָנגעהויבן ווי אַ טייל פון דער ישיבה בני עקיבא נתיב מאיר .

אין ה'צ"ס ( 2005 ) איז געגרינדעט געווארן אן ארגאניזאציע מיטן נאמען " ניי סנהדרין ", די רבנים ישראל אריאל, שווארץ און אנדערע, און וועלכער איז באשטימט געווארן הרב שטיין ישראל צו " נאסי ". ער האט געזען דעם נייעם קערפער ווי א "פאס", וואס איז גארנישט נאר א אין דער צוקונפֿט צו אַן אמת סאַנהעדרין . איבער די יאָרן זיין ינוואַלוומאַנט אין דעם גוף איז רידוסט און אין די חודש פון סיוון 5768 ( 2008 ) ער אַנאַונסט זיין ריטייערמאַנט.

אין ה'צ"ס ( 2006 ) אין נחלאות איז צוריקגעקומען קיין ירושלים, דער יידישער אינפארמאציע צענטער סטעינסאלז, וואָס זענען קלאסן און וואַרשטאַטן.

אָנהייבנדיק פון אויגוסט 2016, האָט ער עטלעכע חדשים געשריבן א קאָלום וועגן דער תורה-חלק פון דער וואָך אין דער "שבת" העסאָפע פון דער " מקור ראשון" צייטונג .

ער איז געווען באאיינפלוסט פון די לערע פון דעם חב״ד רבי און דעם רבי׳ן פון קאָצק . ער האט געהאט א ספעציעלע פארבינדונג מיט הרב מנחם מענדל שניאורסאָן און איז געווען צווישן די איינציקע וואָס האָבן זיך געטראָפן מיט אים אין די 'וניץ' [17] אין זיינע לעצטע יאָרן. ^{[מקור פארלאנגט]} ער איז אויך געווען אין נאָענטן קאָנטאַקט מיט דעם רבי’ן פון גור, הרב ישראל אלטער און מיט הרב שמחה בונים אלטער . אויף דער בקשה פון רבי שמחה בונים אלטער, האָט הרב אבן ישראל געשריבן זיין קאָמענטאַר אויף מסכת פ"ו פון דער ירושלימער גמרא .

זיינע ספרים

מוסטער:טורים עטלעכע פֿון זײַנע ביכער זײַנען איבערגעזעצט געוואָרן אויף ענגליש, רוסיש, פֿראַנצויזיש, פּאָרטוגעזיש און כינעזיש . [20]

דערקענונג

אין תשמ"ח (1988) איז אויסגעקליבן געוואָרן דער ישראל פרייז אויפן געביט פון יידישע שטודיעס. בעשאַס די אַוואָרד צערעמאָניע, הרב שטיינזטלץ איז געווען אין די פאַרייניקטע שטאַטן און איז קריטיקירט דורך די אַוואָרד קאָמיטעט און אנדערע.

אין 1994 איז ער געווען צווישן די רעדנער ביי דער צערעמאָניע פון דער באַלוינונג פון דער גאָלד מעדאַל פון קאנגרעס צום רב פון ליובאוויטש.

אין תשע"ב (2012) האָט מען געווינען דעם מעדאל פרעזידענט פון מדינת ישראל.

אין תשע"ו האָט מען אויסגעקליבן איינער פון די מענטשן פון יאָר "פון דער צייטונג "מקור ראשון".

אין תשע"ז (2017) איז דער טיטל "ירושלים דער ליבלינג" באַלוינט.

קריטיק

אין 1989 האָבן פּראָמינענטע אולטרא-ארטאדאקסישע רבנים, דער עיקר ליטווינער, ארויסגעגעבן א רוף פארבאטן א שטודיע פון ספר אבן ישראל'ס ספרים (דעמאלטס סטינסאלטז, איידער ער האָט געטוישט זיין לעצטע נאמען). [26] הרב אלעזר מנחם מאַן שך האָט געשריבן אז ביים לערנען די דערקלערטע גמרא פון הרב שטיינזאלץ "האר יעדער אָנצינדן פון קדושה און אמונה" און דאָס וועט ברענגען צום פארגיפטקייט פון דער גמרא. ער האָט ווייטער אַטאַקירט זיינע אַנדערע מאמרים, טענהנדיק אַז "עס זיינען פאַראַן ווערטער פון אפיקורסות און אפיקורסות און חוצפה פון דער תורה" און אז הרב שטיינזלץ "האָט אַרויסגערופן צו רעדן מיט שרעקלעכער ביטול וועגן די הייליקע אבות, תנאים און אמוראים, וואָס האָבן נישט קיין השגה וועגן זייער ריי און דערגרייכונג" און "זיינע ספרים דארפן געניסן, און מען דאַרף ניט לערנען. און צו קוקן אויף זיי און ברענגען זיי אין דעם בית-מדרש און מורא האבן פאר דעם ווארט פון גאט, וועט ער פארהיטן זיין נשמה פון אפהיטן זיי אין זיין הויז. פּראָמינענטע רבנים, אַרײַנגערעכנט הרב יוסף שלום אליאשיוו און הרב אהרן לייב שטיינמאַן, האָבן זיך צוגעצויגן צום לייענען פון הרב שך. [27] הרב שמואל הלוי וואַזנער האָט פארעפנטלעכט מיט זיין געריכט א הלכהדיקן פּסק, לויט וועלכן "א פולשטענדיגער פאַרבאָט צו לייענען און פאַרשפּרייטן ביכער פון הרב שטיינזאלץ", מיט די סיבה אז אין זיין ספר "גמרא פאר אלעמען" און אין זיינע קאָמענטאַרן אויף דער גמרא זענען פאראן "לשונות פון ביטול" אין חכמי גמרא. הרב ניסים קאַרליץ האָט אויך פאַרעפנטלעכט אַן אורטייל מיט זיין געריכט, וואָס פארבאטן ביכער פון הרב שטיינזלץ. דערפֿאַר, האָט דער רעפֿעראַט פֿון גמרא Steinsaltz געמאָנט פֿון פילע אין דער אולטראַ-אָרטאָדאָקסישער קהילה, בפֿרט אין דער ליטווישער טײַך.

דערנאָך האָט דער ישׂראלדיקער אינסטיטוט פֿאַר תלמודישע אויסגאַבעס, וואָס האָט אַרויסגעגעבן די ביכער פון הרב שטיינזלץ, ארויסגעגעבן א דערקלערונגס-מעלדונג, וואָס דערקלערט אז אין דריי ביכער קעגן וועלכע די רבנים (גמרא פאר אלעם, פיגורן פון תנ"ך און פרויען אין תנ"ך) האבן "שלטו בהם ידי סופרים זרים ונשתרבבו בהם דברים שאין רוח חכמים נוחה מהם ואסור לפרסמם, וכל הדברים הם רחוקים ממהלך מחשבות מרן שליט"א (=הרב שטיינזלץ)" מאָל שפּעטער, רבי סטעינסאַלטז זיך ארויס אַ דערקלערונג אין וואָס ער "בעקבות תוכחת הגאונים הבאַדאַטז פון די ארטאדאקסן קהל שליט איך דאַנקען זיי פֿאַר שטייענדיק אַרויף פֿאַר דער אמת איז אַז פילע פון די טינגז אין עטלעכע ביכער ארויס אין מיין נאָמען זענען געשריבן ניט-רעליגיעז. און איך מעלדן אין דעם, אז איך וועל פאררעכטן אלעס וואס איז פאסיק אין דעם סד לויט די אינסטרוקציעס פון די גרויסע מענטשן פון דער דליטא שליטא. און איך בעטן נאָך אַלע אַז די ביכער זענען אין זייער פאַרמעגן צו צוריקקומען זיי צו מיר און איך וועט צוריקקומען זיי אין צוריקקומען, און אין די דערווייל זיי וועלן נישט נוצן זיי בייַ אַלע . "בעקבות תוכחת הגאונים ה [28] [דרושה הבהרה]

אין 2011 האָט ער באַמערקט די קריטיק פון זײַנע ביכער: