פורים

המן־טאַשן

המן טאש פון מילוי טייטל

פורים איז א יידישער יום טוב וואס ווערט געפייערט י"ד אדר, און ביי פארפאנצערנע שטעט וואס זיינען פארפאנצערט נאך פון יהושע בן נון'ס צייטן (היינט איז דאס ירושלים און שושן) ווערט ער געפייערט ט"ו אדר, דער טאג ט"ו אדר הייסט אין דער גאנצער וועלט (אחוץ ירושלים) "שושן פורים".

שטאמונג

צווישן די יארן ג'ת"ד צו ג'ת"ה ווען דאס קעניגרייך פון פרס האט געהערשט איבער אזיע, האט המן, איינער פון די גרויסע מיניסטארן פון קעניג אחשוורוש, געפלאנט צו פארלענדן דאס יידישע פאלק, אבער דורך אסתר המלכה די ווייב פון אחשוורוש און איר שוועסטערקינד מרדכי הצדיק, איז כלל ישראל געראטעוועט געווארן פון דער שווערער גזירה.

מצוות און מנהגים

• מען ליינט מגילת אסתר ביינאכט און בייטאג און מען קלאפט המן'ען מיט גראגערס א.ד.ג.
• מען טיילט מתנות לאביונים, געלט אדער עסן פאר ארעמעלייט
• מען שיקט משלוח מנות
• מען עסט א פורים סעודה פורים בייטאג
• מען לייגט צו על הנסים ביים דאווענען און ביים בענטשן צו דאנקען דעם אייבערשטן פאר די גרויסע נסים.
• מען פארשטעלט זיך מיט מאסקעס.
• מען עסט המן טאשן
• מען טרינקט און שיכורט זיך אן "עד דלא ידע".

פורים משולש (דרייפאכיגער פורים)

ווען פורים געפאלט פרייטאג און שושן פורים שבת, האלטן די באפעסטיקע שטעט א דרייפאכיגן פורים, ווייל חז"ל האבן מתקן געווען נישט צו ליינען די מגילה שבת. דער סדר איז אזוי:

• פרייטאג, י"ד אדר - ליינט מען מגילת אסתר און מען טיילט מתנות לאביונים.
• שבת, ט"ו אדר - ליינט מען ביי קריאת התורה א ספעציעלן מפטיר, דאס ליינען וואס געהערט צו פורים, און מען זאגט "על הנסים" אין דאווענען און אין בענטשן.
• זונטאג, ט"ז אדר - מען שיקט משלוח מנות און מען עסט די סעודת פורים.

דער טעם פארוואס מתנות לאביונים איז צוגעטשעפעט צום מגילה ליינען, זאגט די גמרא (מסכת מגילה) ווייל די ארעמעלייט קוקן אויף דעם מגילה ליינען. דער טעם פארוואס די מצוה פון שלח-מנות איז צוגעטשעפעט צו דער פורים סעודה איז ווייל מ'שיקט שלח-מנות בכדי יעדער איינער זאל האבן וואס צו עסן ביי דער סעודה.

דער מקור פונעם דין אפצושטופן די סעודה אויף זונטאג געפונט זיך אין דער ירושלמי. אזוי ווי דער ענין ווערט נישט אדורכגערעדט אין בבלי נעמען אן רוב פוסקים די שיטה פונעם ירושלמי אז מען מאכט די סעודה און מען שיקט שלח-מנות זונטאג.

פורים קאסעטעס

פורים קאסעטעס איז היינט שוין א רייכע אוצר פון אלטע און פרישע סחורה, וואס זענען געאייגענט אויף צום לאכן, און זיי ערשיינען לכבוד פורים.

כמעט יעדעס יאר ערשיינען פרישע פורים קאסעטעס, [צי אין סידי פארעם], וואס ווערן אויפגעכאפט צווישן די וואס גלייכן די וויצלדיגע שפראכן פון די יידישע בדחנים, קאמיקער, און אקטיארן.

אין די פריערדיגע תש"מ יארן איז ר' חיים באנעט ערשינען מיט עטליכע אזעלכע סארטן, ווי צום ביישפיל: פורים בודאפעסט, מקהלת בודאפעסט. שפעטער יואל לעבאוויטש מיט פורים בעילאויט, בונדאש, און נאך. און מנשה לוסטיג מיט זיין באקאנטע פורים אוידיאו צעפראסקעט.