לדלג לתוכן

נאציזם

פֿון װיקיפּעדיע
(אַריבערגעפֿירט פון נאצים)
סימבאל פונעם נאצי פארטיי

נאציאנאל-סאציאליזם (אין קורצן: נאציזם; דייטשיש: Nationalsozialismus אדער Nazismus) איז א פאליטישע באוועגונג זינט די 1920ער.

פיל פון זייערע געדאנקען זיינען אוועק געשטעלט אויף א ראסיסטישע אידיאלאגיע וואס איז אנטפלעקט געווארן דורך דער נאציאנאל־סאציאליסטישער פארטיי אין דייטשלאנד אין די 1920ער און 1930ער דורך איר הויפט-פיהרער אדאלף היטלער וואס באשרייבט די אידאלאגיע אין זיין בוך מיין קאמפף.

לויטן אידיאלאגיע איז די אריער ראסע דערהויבענער פון אלע אנדערע ראסן און האבן די פעאיגקייט צו איבערקומען. לויט זייער ראסישע אידיאלאגיע, זיינען די סלאַוון, ציגאנער און איבערהויפט די יידן מינערווערטיקע מענטשן. די נאציס האבן געשיקט מיליאנען יידן און ציגיינער צו קאנצענטראציע לאגערן ווו זיי האבן צום סוף דערמארדעט געוואָרן. דעם מארד רופט מען אין העברעאיש "די שואה".

ג' שבט ה'תרצ"ג האט דער דייטשער-פרעזידענט פאל פאן הינדנבורג באשטימט אז אדאלף היטלער, דער פירער פון די נאציזם פארטיי (דאן איז זי געווען די גרעסטע פארטיי), זאל ווערן קאנצלער אויף דייטשלאנד. באלד נאך זיין ארויפגאנג, האט היטלער אנגעהויבן צו אויספירן זיין אידיאלאגיע, און דורך דעם האט אויסגעפלאצט דער צווייטער וועלט קריג.

די נאציס אונטער זייער פירער אדאלף היטלער האבן געוואלט פארלענדן דעם יידישן פאלק ביי דער צווייטער וועלט מלחמה. זיי האבן באשטימט צו הרגענען דער וואס ס'איז א 3טער דור צו א יידישן אפשטאם פון דער מאמע אדער טאטע זייט צוגעבונדן צו די נירנבערג געזעצן.

חורבן אייראפע
פריערדיגע עלעמענטן
נירנבערגער געזעצן ·

T-4 פראגראם · קאצעט

אידן
די נאצישע דייטשלאנד
פאגראמען: קריסטאל נאכט · יאסער פאגראם
יעדוואבנער פאגראם · לעמבערגער פאגראם
געטאס: בודאפעשט, ווארשע, ווילנע

טערעזיענשטאט, לאדזש, לעמבערג, קראקע

איינזאצגרופען: באבי יאר, רומבולע
פאנאר, אדעס
ענדגילטיקע לײזונג וואנזע קאנפערענץ
ריינהארד אקציע
טויט לאגערן: בעלזשיץ, כעלמנא, סאביבאר, מיידאנעק,
טרעבלינקע, אוישוויץ, יאסענאוואץ, קאלדיטשעוו
ווידערשטאנד: ŻOB · ŻZW
געטא אויפשטאנדן: (ווארשע · ביאליסטאק)
סוף מלחמה: טויט מארשן
בריחה· שארית הפליטה יידן
אנדערע קרבנות
פאראנטווארטליכע פארטייען
נאצי: אדאלף היטלער · היידריך ·
אייכמאן · היינריך הימלער · עס.עס. · געשטאפא
קאלאבאראציער
נירנבערג געזעצן · דענאציפיקאציע
ליסטעס
ליסטע פון איבערגעבליבענע
ליסטע פון אלע קדושים · ראטעווערס
רעסורסן