באַקוקן דעם מקור פון ניו זילאנד

{{אישיות}}{{מדינה
| נאמען = 
| שטאַט = ניו זילאנד
| אמטשפראך נאמען= ''New Zealand'' ([[ענגליש]]){{ש}} ''Aotearoa'' ([[מאאריש|מאַאָריש]])
| פאן בילד = {{וויקידאטן|פאן בילד}}
| סימבאל בילד =  {{וויקידאטן|הערב בילד}}  
| מאפע =     NZL orthographic NaturalEarth.svg
| זינגליד = 
| קאנטינענט =אָקעאַניע 
| אפיציעלע שפראך = [[ענגליש]]{{ש}}[[מאאריש|מאַאָריש]]
| הויפטשטאט = [[וועלינגטאן]] {{קליין|{{coord|41|17|S|174|27|E|display=inline}}}}
| גרעסטע שטאט = [[אויקלאנד]]
| רעגירונג =        פארלאמענטארע דעמאקראטיע      
| ראש מלוכה טיטל =   מאָנאַרך
| ראש מלוכה = [[טשארלס דער דריטער]]
| פרעמיער מיניסטער = [[קריסטופר לקסון]]
| גרינדונג דאטום = 7טן מיי 1856
| פלאך מאס = 268,021 
| וועלט גראדונג פלאך = 75סטער
| פראצענט וואסער = 1.6
| באפעלקערונג צאל = 4,850,350
| וועלט גראדונג באפעלעקרונג = 120
| באפעלקערונג ענגקייט = 17.9
| פראדוקט ווערדע = $195.1 ביליאן
| וועלט גראדונג פראדוקט ווערדע = 
| וואלוטע = ניו זילאַנדער דאֶָלער
| צייט זאנע = UTC+12
| אינטערנעט דאמיין = nz
| טעלעפאן קאד = 64
| באמערקונגען = 
}}
'''ניו זילאנד''' ({{שפראך-en|New Zealand}}) איז אַן [[אינזל לאנד|אינזל־לאַנד]] אין דעם [[פאציפישער אקעאן|דרום פאציפישן אקעאן]], וואס אנטהאלט צוויי גרויסע אינזלען, [[צפון אינזל]] און [[דרום אינזל]], מיט עטלעכע 600 קליינע אינזלען. 4,1 מיליאָן פּערזאָנען ווױנען דאָרט. זײַן הױפּטשטאָט איז [[װעלינגטאָן]] און די מערסט באפעלקערטע שטאט איז [[אקלאנד|אויקלאנד]].  ניו זילאנד געפינט זיך 1500 ק"מ מזרח פון [[אויסטראליע]], אריבער דעם [[טאסמאן ים]], און 1000 ק״מ דרום פון די פאציפישע אינזלען [[ניי קאלעדאניע]], [[פידזשי]] און [[טאנגא]].

אין 1951 האבן זיך פאראייניגט אויסטראליע, ניו זילאנד און די [[פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע]] אינעם [[אנזוס]] זיכערהייט אפמאך.

[[פאלינעזיע|פאלינעזער]] האבן זיך באזעצט אין די אינזלען וואס זענען היינט ניו זילאנד צווישן 1250 און 1300 און זיי האבן אנטוויקלט א באזונדערע מאארישע קולטור. אין 1642 איז דער האלענדישער אויספארשער [[אבעל טאסמאן]] געווארן דער ערשטער אייראפער  צו זען ניו זילאנד.

ניו זילאנד איז אן אנטוויקלט לאנד, און ראנגט הויך אין געזונג, בילדונג, עקאנאמישע פרייהייט און קוואליטעט פון לעבן.

דער עקסעקוטיוו פון לאנד איז דער קאבינעט, געפירט דורכן פרעמיער מיניסטער, וואס איז היינט קריס היפקינס. דער ראש מלוכה איז דער מלך [[טשארלס דער דריטער]], רעפרעזענטירט דורך א [[גובערנאטאר-גענעראל]], היינט דאמע פאטסי רעדי. ניו זילאנד איז א מיטגליד אין די [[פאראייניגטע פעלקער]], די [[קאמאנוועלט]], אנזוס, די [[ארגאניזאציע פאר עקאנאמישע קאאפעראציע און אנטוויקלונג]], פאציפישע אינזלען פארום און אזיע-פאציפיש עקאנאמישע קאאפעראציע.

== עטימאלאגיע ==
אין 1645 האבן האלענדישע [[קארטארגראפיע|קארטארגראפן]] געגעבן די אינזלען דעם נאמען  ''Nova Zeelandia'' (''נאוואַ זילאַנידאַ'') נאכן האלענדישן פראווינץ [[זילאנד]].{{הערה|{{cite web
| url=http://www.teara.govt.nz/en/european-discovery-of-new-zealand/3 |title=Tasman’s achievement |
publisher= טע אַראַ: די ענציקלאפעדיע פון ניו זילאנד |date=סעפטעמבער 2007 |accessdate={{ר}}16טן פעברואר 2008 |last=Wilson |first=John}}}}{{הערה|{{cite book|last=Mackay|first=Duncan|year=1986|chapter=The Search For The Southern Land|editor-last=Fraser|editor-first= B|title=The New Zealand Book Of Events|location=Auckland|publisher=[[Methuen Publishing|Reed Methuen]]|pages=52–54}}}} דער בריטישער אויספארשער [[דזשיימס קוק]] האט שפעטער אנגליציזירט דעם נאמען צו ''New Zealand'' (''ניו זילאנד'').{{הערה|{{cite web|first=Malcolm|last=McKinnon|authorlink=Malcolm McKinnon|title=Place names – Naming the country and the main islands
|publisher= טע אַראַ: די ענציקלאפעדיע פון ניו זילאנד
|date=נאוועמבער 2009|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/place-names/1
|accessdate={{ר}}24סטן יאנואר 2011}}}}

== היסטאריע ==
אין יאר 1788 איז קאפיטאן ארטור פיליפ געווארן גובערנאטאר פון דער נייער בריטישער קאלאניע [[ניו סאוט וויילס]], וואס האט איינגעשלאסן ניי זילאנד.<ref>{{cite web|url=http://www.heritageaustralia.com.au/articles/features/4576-a-nation-subdivided|title=A Nation sub-divided|work=Australian Heritage|publisher=Heritage Australia Publishing
|date=2011|accessdate={{ר}}27סטן דעצעמבער 2014|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150228231623/http://www.heritageaustralia.com.au/articles/features/4576-a-nation-subdivided
|archivedate={{ר}}28סטן פעברואר 2015|df=dmy-all}}</ref> די בריטישע רעגירונג האט באשטימט דזשיימס באזבי בריטישער רעזידענט צו ניי זילאנד אין  1832 נאך א פעטיציע פון צפון מאארי.<ref name="Busby" /> אין 1835, נאך א פראקלאמאציע פון אט-אט א פראנצויזישע באזעצונג דורך שארל דע טיערי,  האבן די פאראייניגטע שבטים פון ניי זילאנד געשיקט א דעקלאראציע פון אומאפהענגיקייט צום מלך [[וויליאם דער פערטער]] פונעם פאראייניגטן קעניגרייך בעטנדיק שיץ.<ref name="Busby">{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Busby, James|first=James|last=Rutherford|url=http://www.teara.govt.nz/en/1966/busby-james/1|accessdate=7 January 2011|date=April 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=[[An Encyclopaedia of New Zealand]]|editor-link=Alexander Hare McLintock}}</ref> דערנאך האט דאס קאלאניעס ביורא געשיקט קאפיטאן וויליאם האבסאן צו פאדערן סואווערענטעט פארן פאראייניגטן קעניגרייך און צו פארהאנדלען אן אפמאך מיט די מאארי.<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=Sir George Gipps|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/1966/gipps-sir-george/1|accessdate=7 January 2011
|date=April 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=An Encyclopaedia of New Zealand}}</ref> דער אפמאך פון ווייטאנגי איז געחתמ׳עט געווארן דעם 6טן פעברואר 1840.<ref name="Wilson2009">{{cite web|first=John|last=Wilson|title=Government and nation – The origins of nationhood|publisher=Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/government-and-nation/1
|date=מערץ 2009|accessdate={{ר}}7טן יאנואר 2011}}</ref>

== געאגראפיע ==
{{מערערע בילדער
|align=left
|ריכטונג=vertical
|ברייט= 220
|בילד1=Mt Cook, NZ.jpg
|אונטערטיטל1=[[אאראקי / בארג קוק]] איז דער העכסטער פונקט פון ניי זילאנד, הויך 3,754 מעטער
|alt1=A large mountain with a lake in the foreground
|בילד2=New Zealand moutain ranges.jpg
|אונטערטיטל2=די דרום אלפן  ציען זיך 500 קילאמעטער אריבער דעם דרום אינזל
|alt2=Snow-capped mountain range
}}
ניו זילאנד באשטייט פון צוויי הויפט אינזלען און אומגעפער 600 קלענערע אינזלען. די צוויי הויפט אינזלען (דער [[צפון אינזל]], אדער ''Te Ika-a-Māui טע איקאַ־אַ־מאַאואי'', און דער [[דרום אינזל]], אדער ''Te Waipounamu טע ווייפונאַמו'') זענען צעשייד דורכן [[קוק דורכגאס]], 22 ק״מ ברייט ביים שמעלסטן פונקט.<ref>{{cite encyclopedia|editor-first=Alexander|editor-last=McLintock|title=The Sea Floor|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/1966/cook-strait/1|accessdate=13 January 2011|date=April 2009|origyear=originally published in 1966|publisher=An Encyclopaedia of New Zealand}}</ref> אויסער די צפון און דרום אינזלען, זענען די פינעף גרעסטע באפעלקערטע אינזלען סטוארט אינזל, טשאטאם אינזל, גרויס באריער אינזל (אין דעם האוראקי איינגאס),<ref>{{cite web|url=http://www.aucklandcity.govt.nz/auckland/introduction/hauraki/default.asp|title=Hauraki Gulf islands|publisher=[[Auckland City Council]]
|accessdate={{ר}}13טן יאנואר 2011
|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101225020855/http://www.aucklandcity.govt.nz/auckland/introduction/hauraki/default.asp
|archivedate={{ר}}25סטן דעצעמבער 2010}}</ref> ד׳ערוויל אינזל (אין די מארלבארא דורכגאסן)<ref>{{cite web|last=Hindmarsh|year=2006|url=http://www.historic.org.nz/en/Publications/HeritageNZMagazine/HeritageNz2006/HNZ06-DiscoveringDUrville.aspx|title=Discovering D'Urville|publisher=Heritage New Zealand
|accessdate={{ר}}13טן יאנואר 2011
|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511071150/http://www.historic.org.nz/en/Publications/HeritageNZMagazine/HeritageNz2006/HNZ06-DiscoveringDUrville.aspx
|archivedate=11טן מיי 2011}}</ref> און ווייהעקע אינזל (בערך 22 ק״מ פון צענטראלן אקלאנד).<ref>{{cite web|url=http://www.auckland-coastguard.org.nz/Information/Distance+Tables.html|title=Distance tables|publisher=Auckland Coastguard
|accessdate=2טן מערץ 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110123074649/http://www.auckland-coastguard.org.nz/Information/Distance%2BTables.html
|archivedate=23סטן יאנואר 2011|df=dmy-all}}</ref>

ניו זילאנד איז לאנג און שמאל (מער ווי 1600 ק״מ לענגאויס זיין צפון־צפון־מזרח אַקס מיט א מאקסימום ברייט פון 400,<ref>{{cite book|title=Heinemann New Zealand atlas|publisher=[[Heinemann (publisher)|Heinemann Publishers]]|first=D. W.|last=McKenzie|year=1987|isbn=0-7900-0187-X}}</ref> מיט אומגעפער 15,000 ק״מ  פון בארטנליניע<ref name="CIA"/> און א סך־הכל שטח פון 268,000 ק״מ.<ref>{{cite web|url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/84bf91b1a7b5d7204c256809000460a4/4c2567ef00247c6acc25697a00043f15?OpenDocument|title=Geography|publisher=[[Statistics New Zealand]]|accessdate={{ר}}21סטן דעצעמבער 2009|year=1999|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100522061011/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/84bf91b1a7b5d7204c256809000460a4/4c2567ef00247c6acc25697a00043f15?OpenDocument
|archivedate={{ר}}22סטן מיי 2010|df=dmy-all}}</ref> אזוי ווי ניו זילאנד האט פארווארפענע אינזלען און א לאנגע בארטנליניע, האט דאס לאנד פארשפרייטע ים־רעסורסן. זיין עקסקלוסיווע עקאנאמישע זאנע איז איינע פון די גרעסטע אין דער וועלט, און באדעקט מער ווי 15 מאל אזוי ווי זיין לאנד שטח.<ref>{{cite book| title = Offshore Options: Managing Environmental Effects in New Zealand's Exclusive Economic Zone| publisher=[[Ministry for the Environment (New Zealand)|Ministry for the Environment]] |year=2005 |location= Wellington |url=http://www.mfe.govt.nz/sites/default/files/offshore-options-jun05.pdf|isbn=0-478-25916-6
|format=PDF
|accessdate={{ר}}23סטן יוני 2017}}</ref>

דער דרום אינזל איז די גרעסטע יבשה פון ניו זילאנד און איז דער [[ליסטע פון אינזלען לויט שטח|12ט גרעסטער אינזל]] אין דער וועלט. ער איז צעטיילט לענגאויס דורך די [[דרום אלפן]].<ref>{{cite book|title=The rise and fall of the Southern Alps|first=Glen|last= Coates|publisher=Canterbury University Press|year=2002|page=15|isbn=0-908812-93-0}}</ref> עס זענען פאראן 18 שפיצן העכער פון 3000 מעטער, וואס דער העכסטער פון זיי איז בארג קוק, הויך 3754 מעטער.{{sfn|Garden|2005|p=52}} [[פיארדלאנד]] אין דעם דרום־מערבדיקן ווינקל פון דרום אינזל האט שטאציקע בערג און טיפע [[פיארד]]ן.<ref>{{cite web|first=David|last=Grant|title=Southland places – Fiordland’s coast
|publisher= טע אַראַ: די ענציקלאפעדיע פון ניו זילאנד |date=מערץ 2009|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/southland-places/10|
accessdate= {{ר}}14טן יאנואר 2011}}</ref> דער צפון אינזל איז דער [[ליסטע פון אינזלען לויט שטח|14ט גרעסטער אינזל]] אין דער וועלט, און איז נישט אזוי בערגיק אבער האט וואולקאנען.<ref>{{cite web|title=Central North Island volcanoes|publisher=Department of Conservation
|accessdate={{ר}}14טן יאנואר 2011|url=http://www.doc.govt.nz/parks-and-recreation/national-parks/tongariro/features/central-north-island-volcanoes/}}</ref> אין דעם נארד אינזל וואולקאנען־פלאטא געפינט זיך דער העכסטער בארג אין נארד אינזל, [[בארג רואפעהו]] (2797 מעטער), און אויך די גרעסטע אזערע אין דעם לאנד, [[אזערע טאופא]],<ref>{{cite web|url=http://www.teara.govt.nz/en/natural-environment/1|first=קארל|last=וואלראנד|title=Natural environment – Geography and geology
|publisher=טע אַראַ: די ענציקלאפעדיע פון ניו זילאנד|date=מערץ 2009
|accessdate={{ר}}14טן יאנואר 2010}}</ref> וואס טוליעט זיך אין דער [[קאלדערע]] פון איינעם פון דער וועלט׳ס מערסט טעטיגע [[סופערוואולקאן|סופערוואולקאנען]].<ref>{{cite web |url=http://www.geonet.org.nz/volcano/activity/taupo/about.html |title=Taupo|publisher=[[GNS Science]] 
|accessdate={{ר}}2טן אפריל 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110324025353/http://www.geonet.org.nz/volcano/activity/taupo/about.html |archivedate={{ר}}24סטן מערץ 2011 |df=dmy-all }}</ref>

ניו זילאנד איז א טייל פון [[אויסטראלאזיע]], און איז אויך דער דרום־מערבדיקער עק פון [[פאלינעזיע]].<ref>{{cite book|last1=Hobbs|first1=Joseph J.|title=Fundamentals of World Regional Geography|date=2016|publisher=Cengage Learning|isbn=9781305854956|page=367|url=https://books.google.com/books?id=0rUaCgAAQBAJ&pg=PA367|language=en}}</ref> מען ניצט אפט דעם טערמין [[אקעאניע]] צו באדייטן דעם ראיאן וואס נעמט איין דעם קאטינענט [[אויסטראליע (קאנטינענט)]], ניו זילאנד און נאך אינזלען אין דעם פאציפישן אקעאן וואס זענען נישט איינגעשפארט אין דעם [[קאנטינענט|זיבן-קאנטינענט]] מאדעל .<ref>{{cite book|last1=Hillstrom|first1=Kevin|last2=Hillstrom|first2=Laurie Collier|title=Australia, Oceania, and Antarctica: A Continental Overview of Environmental Issues|date=2003|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781576076941|volume=3|page=25|quote=…defined here as the continent nation of Australia, New Zealand, and twenty-two other island countries and territories sprinkled over more than 40 million square kilometres of the South Pacific.}}</ref>

{{-}}

==רעפערענצן==
{{רעפליסטע
|refs=
<ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/nz.html |title=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |accessdate={{ר}}4טן מיי 2013}}</ref>
}}


{{ארגאניזאציע פאר עקאנאמישע קאאפעראציע און אנטוויקלונג}}
{{געא-שטומף}}

[[קאַטעגאָריע:ניו זילאנד|*]]
[[קאַטעגאָריע:לענדער אין אקעאניע]]