באַקוקן דעם מקור פון לאנדאן

{{יישוב
|נאמען= לאָנדאָן
|סארט יישוב= שטאָט
|אמטשפראך נאמען= London
|הערב= 
|פאן= 
|בילד= London collage.jpg
|באשרייבונג= 1 [[סיטי פון לאנדאן]]{{ש}} 2 לאנדאנער אויג 3 [[טורעם בריק]] {{ש}}4 וועסטמינסטער פאלאץ
|מדינה= {{פאן ענגלאנד}}{{ש}}{{פאן פאראייניגטע קעניגרייך}}
|אפטייל טיפ=
|אפטייל נאמען=
|געביט= [[גרויסלאנדאן]]
|ראיאן=
|דיסטריקט=
|בירגערמייסטער= [[סאדיק קאן]]
|גובערנאטאר=
|טיפ אונטעראפטייל=
|דיסטריקטן אין ראיאן= 32 [[לאנדאנער בארא]]ס און די [[סיטי פון לאנדאן]]
|שטעט אין ראיאן=
|ראיאן הויפטשטאט=
|מוטערשטאט=
|אפיציעלע שפראך=
|שטח= 1,570
|הייך= 24
|גרינדונג דאטע= 43
|באפעלקערונג= 8,308,369
|באפעלקערונג יאר= 2012
|באפעלקערונג הערה=
|מטרופולין=
|הערת מטרופולין=
|צפיפות= 5,285
|קאארדינאטן=  {{coord|51|30|25|N|0|7|39|W|region:GB_type:city|display=inline,title}} 
|צייט זאנע= 0
|אתר אינטרנט= [http://www.london.gov.uk/ london.gov.uk]
|מאפע= London (European Parliament constituency).svg
|פרטימדיקע מאפע=
|סטאטיסטיק=
}}
[[טעקע:Tower bridge London Twilight - November 2006.jpg|קליין|250px|די [[טורעם בריק]] איז פון די מערסט דערקענטע בריקן אין דער וועלט.]] 

'''לאנדאן''' ({{שפראך-en|London}} ''לֹאַנדן'') איז די [[הויפטשטאט]] פון [[ענגלאנד]] און פונעם [[פאראייניגטע קעניגרייך|פאראייניגטן קעניגרייך]], און די גרעסטע שטאט און [[מעטראפאליטען שטח|מעטראפאליטן שטח]] אינעם קעניגרייך. לאנדאן געפינט זיך אויפן [[טעמז|טעמז טייך]]. דער יישוב פון לאנדאן גייט צוריק צוויי טויזנט יאר צום יאר [[1טער י"ה|ג'תת"ג]] ווען די רוימער האבן אויפגעשטעלט דאס שטעטל לאנדיניום. דער אלטער יישוב איז די [[סיטי פון לאנדאן]] וואָס היט אירע [[מיטל אלטער|מיטלאַלטער]] גרעניצן ביז היינט, אבער היינט רופט מען לאנדאן דעם גאנצן געגנט פון לאנדאן, ד"ה דעם שטח פון [[גרויסלאנדאן]], וואס ווערט רעגירט דורך די [[בירגערמייסטער פון לאנדאן]] און [[לאנדאנער פארזאמלונג]].

הײַנט איז לאנדאן פון די וויכסטיגע צענטערס, סײַ פון [[האנדל]], סײַ פון [[פינאנץ]], סײַ פון [[קולטור]].

לאנדאן איז די שטאט מיט דער דריט גרעסטער [[באפעלקערונג]] אין [[אייראפע]] (נאך [[איסטאנבול]] און [[מאסקווע]]), מיט 8.9 מיליאן אײנוואוינער. צוזאמען מיט דעם [[מעטראפאליטען שטח|ארומיגן ראיאן]] איז די באפעלקערונג מער ווי 15 מיליאן. אין לאנדאן וואוינען פון די מערסטע אויסלענדישע (נישט בריטישע) בירגער פון סיי וועלכע אנדערע שטאט אין דער וועלט, אזוי ווייט אז איינס פון יעדער דריי לאנדאנער איז אן אויסלענדישער; אין רעזולטאט, ווערן גערעדט אין לאנדאן ארום 300 שפראכן.

לאנדאן איז אן אינטערנאציאנאלער [[טראנספארט]] מיטלפונקט: זי האט זעקס אינטערנאציאנאלע [[פליפעלד|לופטפעלדער]] און אויך א [[פארט]] פאר [[שיף|שיפן]]. דער הויפט פליפעלד, [[לאנדאן היטרוי פליפעלד|לאנדאן היטרוי]], איז דער וועלט'ס מערסט באשעפטיגטער פליפעלד לויט דעם נומער פון אינטערנאציאנאלע פאסאזשירן.{{הערה|שם=wsj230211
|1={{Cite news
 |url         = http://online.wsj.com/article/BT-CO-20110223-710213.html
 |title       = Delta Expects New Slots To Foster Growth At Heathrow Airport
 |accessdate  = 7טן מערץ 2011
 |work        = The Wall Street Journal
 |date        = 23סטן פעברואר 2011
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20110513074109/http://online.wsj.com/article/BT-CO-20110223-710213.html
 |archivedate = 2011-05-13
 |deadurl     = no
}}}}

לאנדאן האט די מערסטע באזוכער פון נאר וועלכער שטאט אין דער וועלט.<ref name=EuromonitorCityRanking>{{cite web
|url=http://blog.euromonitor.com/2011/01/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking.html
|title=Euromonitor International's Top City Destination Ranking (2011 update)|publisher=Euromonitor International
|date=6 January 2011
|accessdate=8טן אויגוסט 2011
|archiveurl =  http://www.webcitation.org/60mPgRtfi 
|archivedate = 8טן אויגוסט 2011
| deadurl=no}}</ref>

די 43 אוניווערסיטעטן אין לאנדאן שאפן די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.

די שטאָט לאנדאן איז די היים פאר טויזנטער [[חרדים|חרדישע]] פאמיליעס און איז די גרעסטע חרדישע שטאָט אין [[אייראפע]].

לאנדאן אנטהאלט עטליכע [[וועלט ירושה ארט|וועלט ירושה ערטער]]: דער [[טורעם פון לאנדאן]], קיו גערטנער, דער פאלאץ פון וועסטמינסטער און גריניטש. אנדערע בארימטע אנדענקפונקטן זענען [[באקינגהאם פאלאץ]], דער ביג בען, דער [[לאנדאנער אויג]], פיקאדילי צירקוס, [[טורעם בריק]] און וועמבלי סטאדיום. אויך אין לאנדאן זענען עטלעכע חשובע מוזייען: דער [[בריטישער מוזיי]], נאציאנאלע גאלעריע, בריטישע ביבליאטעק און נאך.

דער [[לאנדאנער אונטערגרונט]] איז די עלטסטע [[אונטערגרונט באן|אונטערגרונט באן]] סיסטעם אין דער וועלט.

== געאגראפיע ==
לאנדאן האט עטלעכע באדייטונגען. אין דעם הארצן פון לאנדאן איז די אנטיקע [[סיטי פון לאנדאן|שטאט פון לאנדאן]].

דער לאנדאנער [[פאסט]]אלער דיסטריקט באדעקט 40% פון לאנדאן; דאס איז דער שטח וואו 'לאנדאן' איז א טייל פונעם אדרעס.

גרויס לאנדאן באדעקט א שטח פון 1,579 קוואדראט ק"מ (610 קוואדראט מייל). אין דעם שטח האבן געוואוינט א באפעלקערונ פון 8,173,941 אין 2011 מיט אן ענגקייט פון  5,177 איינוואוינער א קוואדראט ק"מ (11,760 /קוואדראט מייל). א גרעסערער שטח, דער לאנדאנער מעטראפאליטאנער ראיאן, באדעקט א שטח פון 8382 קוואדראט ק"מ, מיט א באפעלקערונג פון 12,653,500 און אן ענגקייט פון 1,510 איינוואוינער א קוואדראט ק"מ.<ref>{{Cite web |url=http://www.dgcl.interieur.gouv.fr/sections/a_votre_service/lu_pour_vous/les_grandes_metropol/downloadFile/attachedFile/metropolislondres.pdf?nocache=1254397828.63 |title=Metropolis: 027 London, World Association of the Major Metropolises |accessdate={{ר}}3טן מיי 2010}}</ref>

=== טאפאגראפיע ===
מאדערנער לאנדאן שטייט אויפן [[טעמז]], א טייך וואס פליסט אריבער דער שטאט פון דרום־מערב קיין מזרח. דער טעמז טאל איז א [[פארפלייצונג]] [[פלוין]] ארומגענומען מיט בערג ווי פארלאמענט בארג, אדינגטאן בערג און פרימראז בארג.

זייט די יארן פון דער [[מלכה וויקטאריע]] האט מען געבויט ברעגן ביים [[טעמז]] טייך, און אסאך פון זיינע [[בייטייך|בייטייכן]] פליסן אונטער דער ערד. דער טעמז איז א פלייצטייך, ממילא איז לאנדאן גרינג צו ווערן פארפלייצט.<ref name=london_066>{{cite web|url=http://www.environment-agency.gov.uk/yourenv/eff/1190084/natural_forces/flooding/?version=1&lang=_e|title=Flooding|publisher=UK [[Environment Agency]]|accessdate=19טן יוני 2006 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20060215080725/http://www.environment-agency.gov.uk/yourenv/eff/1190084/natural_forces/flooding/?version=1&lang=_e |archivedate = 15טן פעברואר 2006}}</ref> די געפאר האט זיך פארגרעסערט דורך די יארן וועגן א שטענדיקער פאמעלעכער העכערונג אין דעם הויך וואסער ניווא.<ref name=london_067>{{cite web|url=http://www.environment-agency.gov.uk/yourenv/eff/1190084/natural_forces/sealevels/?version=1&lang=_e|title="Sea Levels" – UK Environment Agency|publisher=[[Environment Agency]]|accessdate=6טן יוני 2008 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20080523225152/http://www.environment-agency.gov.uk/yourenv/eff/1190084/natural_forces/sealevels/?version=1&lang=_e |archivedate = 23סטן מיי 2008}}</ref>

=== קלימאט ===
לאנדאן האט א קלימאט ענלעך צו גאנץ דרום בריטאניע. כאטש מענטשן מיינען אז לאנדאן האט פיל רעגן, איז דער דורכשניטלעכער אפזעץ (אראפגעלאזטע פייכטקייט) אין לאנדאן 602 מ"מ א יאר—ווינציקער ווי [[רוים]] (834 מ"מ), [[בארדא]] (923 מ"מ), [[טולוז]], [[סידני]] און [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]]. אין ווינטער איז גוט קיל, און צווישן נאוועמבער אין מערץ פאסירט אין די פארשטעט פון לאנדאן א פראסט צוויי מאל א וואך. עס שנייט אפשר פיר מאל א יאר, נארמאל צווישן דעצעמבער און פעברואר. די טעמפעראטור אין ווינטער איז נארמאל צווישן &nbsp;ºC {{ר}}4- און &nbsp;ºC {{ר}}14. 
אין זומער איז ווארעם, און דער צענטער פון לאנדאן קען זיין ווארעמער מיט &nbsp;ºC {{ר}}5  ווי די פארשטעט. די דורכשניטלעכע זומער טעמפעראטור אין לאנדאן איז &nbsp;ºC {{ר}}24, און בערך 7 טעג אין יאר גייט די טעמפעראטור אריבער &nbsp;ºC {{ר}}30.

דער ווינטער פון 2010 איז געווען דער קעלטסטער מיט א טעמפעראטור פון &nbsp;ºC {{ר}}14-  (&nbsp;ºF{{ר}}6.8) אין נארדהאלט, און דער שווערסטער שניי זייט 20 יאר.

=== דיסטריקטן ===
לאנדאן איז צעטיילט זייט 1965 אין 32 [[לאנדאנער בארא|לאנדאנער באָראָס]] און די [[סיטי פון לאנדאן]]. די סיטי פון לאנדאן נעמט איין די אוראלטע שטאט פון לאנדאן און איז דער הויפט פינאנץ דיסטריקט פונעם פאראייניגטן קעניגרייך. נאנט צום אלטן [[פארט פון לאנדאן]] געפינט זיך דער איסט ענד, א גאנץ ארעם טייל פון לאנדאן, וואו ס'וואוינען א סאך אימיגראנטן. דער וועסט ענד איז דער פארוויילונג און איינקויף צענטער, וואס ציט די טוריסטן.

איבער גאנץ לאנדאן ניצט מען נאך די נעמען פון די אלטע דערפער ארום וועלכע לאנדאן איז געוואקסן, ווי למשל בלומזבורי, מייפער, וועמבלי און ווייטשעפל.

=== פארקן ===
די גרעסטע פארקן אינעם צענטראלן שטח פון לאנדאן זענען די קעניגלעכע פארקן, [[הייד פארק]], קענזינגטאן גארטנס און רידזשנטס פארק (וואו דער [[לאנדאנער זאא]] געפינט זיך). ווייטער פונעם צענטער זענען גריניטש פארק, בושי פארק, ריטשמאנד פארק (דער גרעסטער פארק אין לאנדאן) און וויקטאריע פארק אין מזרח לאנדאן. אויך געפינט זיך אין צפון לאנדאן דער אפענער ארט העמפסטעד היט, מיט א שטח פון 320 העקטארן.

== שטאט אויסבליק ==
[[טעקע:City Point view panorama.jpg|1000px|קליין|צענטער|פּאַנאָראַמע בילד פון צענטראַל לאָנדאָן (יוני 2012)]]
{{ברייט בילד|London 360 from St Paul's Cathedral - Sept 2007.jpg|1500px|א פּאַנאָראַמישער שאָס פון לאָנדאָן}}

== דעמאגראפיע ==
די באפעלקערונג פון לאנדאן האט געוואקסן גיך אין די 19טן און אנהייב 20סטן יארהונדערטער, און איז געווען די גרעסטע שטאט אין דער וועלט ביז אין 1925 איז [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]] געווארן גרעסער. די גרעסטע באפעלקערונג פון לאנדאן איז געווען 8,615,245 אין 1939 קורץ פארן אויסבראך פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. ביים 2001 צענזוס איז די באפעלקערונג אראפ צו 7,192,091, אבער זי איז געשטיגן צו 8,173,941 ביים 2011 צענזוס. לאנדאן איז די [[גרעסטע שטעט אינעם אייראפעישן פארבאנד|גרעסטע שטאט אינעם אייראפעישן פארבאנד]], און די צווייטע מערסט באפעלקערסטע שטאט אין אייראפע. לאנדאן איז די 19טע גרעסטע שטאט אין דער וועלט.

אין 2005 האט לאנדאן געהאט 7.5 מיליאן איינוואוינער. פון זיי זענען 71% ווייסע, 10% [[אינדיע|אינדישע]] אדער [[פאקיסטאן|פאקיסטאנער]], 5% שווארצע פון [[אפריקע]], 5% שווארצע פון די [[קאראיבישע אינזלען]], 3% געמישטע און 1% [[כינע]]זישע. לויט רעליגיע זענען  58.2% [[קריסטן]], 15.8% קיין רעליגיע, 7.2% [[מוסולמענער]], 4.1% [[הינדו]], 2.1% [[ייד]]ן, און 1.5% [[סיק]]ן. 21.8% פון די איינוואוינער זענען געבוירן אינדרויסן פונעם [[אייראפעישער פארבאנד|אייראפעישן פארבאנד]].     
 
דער שטאטישער שטח פון לאנדאן האט אומגעפער 14 מיליאן איינוואוינער, און ווערט גערעכנט דער גרעסטער שטאטישער שטח אין [[אייראפע]], און צווישן די 20 גרעסטע אין דער וועלט.

== היסטאריע ==
[[טעקע:PalaceOfWestminsterAtNight.jpg|קליין|דער פאלאץ פון וועסטמינסטער ביינאכט, אריבער דעם טעמז]]
די רוימען האבן אויפגעשטעלט די פארצייטישע שטאט "לאנדיניום" אום יאר 43 לספירה, און אנדערע טענה'ן אז נאך פריער איז שוין געווען א שטאט אויפן ארט. ווערנט דעם צווייטן יארהונדערט לספירה איז די שטאט געווארן די הויפטשטאט פון דעם בריטאניע דיסטריקט אין דער [[רוימישע אימפעריע|רוימישער אימפעריע]]. נאכן איינפאלן פון דער רוימישער אימפעריע איז די שטאט איבערגעלאזט. די זאקסאנען האבן ווידעראמאל אויפגעשטעלט די שטאט אינעם 7טן יארהונדערט לספירה, עטלעכע קילאמעטער מערב פון דער פריערדיקער שטאט, מיטן נאמען "לאנדנוויטש". עס איז מעגלעך אז די שטאט האט געהאט א באפעלקערונג פון 10,000 מענטשן.

נאכן זיג פון וויליאם דער אייננעמער אין 1066, האט מען אים באקרוינט מלך אין וועסטמינסטער. ער האט געבויט דעם [[טורעם פון לאנדאן]], דער ערשטער פון עטלעכע שטיינערנע טורעמען, אין דעם דרום־מזרחדיקן ווינקל פון לאנדאן. אין 1097 האט וויליאם דער צווייטער אנגעהויבן בויען וועסטמינסטער האל, וואס האט זיך אנטוויקלט אינעם היינטיקן פאלאץ פון וועסמינסטער.

דער נאמען לאנדאן האט באדייט נאר די [[סיטי פון לאנדאן]] ביז 1889, ווען מען האט אויפגעשטעלט די גראפנשאפט פון לאנדאן, וואס האט געדויערט ביז 1965, ווען מען האט פארביטן די גראפנשאפט מיט [[גרויסלאנדאן]], וואס באדעקט דעם היינטיקן שטח.

אינעם 9טן יארהונדערט לספירה זענען מענטשן צוריקגעקומען אין גאר גיך איז זי געווארן די גרעסטע שטאט אין דעם ענגלישן קעניגרייך, און זיין הויפטשטאט פונעם [[12טער י"ה|12טן יארהונדערט]]. מיט די יארן האט לאנדאן ווייטער צוגעצויגן די ארומיגע דערפער ביז זי איז געווארן די גרעסטע שטאט אין דער וועלט פון 1831 ביז 1925.

לאנדאן איז געווארן זייער איבערגעפאקט, וואס האט גורם געווען עפידעמיעס פון [[כאלערע]], פון וואס 14,000 מענטשן זענען געשטארבן אין 1848 און 6,000 אין 1866.

== אדמיניסטראציע ==
[[טעקע:LAS at St Georges (cropped).jpg|קליין|א לאנדאנער אמבולאנס]]
=== לאקאלע רעגירונג ===
{{הויפט ארטיקל|לאקאלע רעגירונג אין לאנדאן}}
די אדמיניסטראציע פון לאנדאן איז אין צוויי שיכטן: א סטראטעגישער שטאט שיכט און א לאקאלער שיכט. די שטאט אדמיניסטראציע איז די [[גרויסלאנדאנער אויטאריטעט]] מיט דעם [[בירגערמייסטער פון לאנדאן]] איר עקסעקוטיוו און די [[לאנדאנער פארזאמלונג]] וואס איז חוקר ודורש זיין ארבעט.

לאנדאן פארמאגט איינע פון די גרעסטע [[נויטפאל|עמערזשענסי]] [[אמבולאנס]] סערוויס אין די וועלט, מיט איבער אכט טויזנט מיטגלידער, און זיבעציג סטאנציעס מיט ארום דריי טויזנט אינצידענטן א טאג.

=== נאציאנאלע רעגירונג ===
לאנדאן איז א וויכטיגע שטאט ווייל די רעגירונג פונעם פאראיינגטן קעניגרייך איז פלאצירט ארום דעם פאלאץ פון וועסטמינסטער. גאנץ נאנט געפינען זיך אסאך דעפארטמענטן פון דער רעגירונג, טייל פון זיי אין ווייטאל. דער פרעמיער מיניסטער וואוינט אין דאונינג סטריט, נומער 10.

== עקאנאמיע ==
לאנדאן, היים פון דער לאנדאנער בערזע, די הויפט [[בערזע]] אין דעם פאראייניגטן קעניגרייך און די גרעסטע אין אייראפע, איז ענגלאנד'ס פינאנציעלער צענטער—100 פון אייראפע'ס 500&nbsp;גרעסטע קארפאראציעס זענען באזירט אין לאנדאן.<ref>{{cite web |title=פינאנציעלער צענטער|url=http://www.london.gov.uk/london-life/business-and-jobs/financial-centre.jsp|publisher=London.gov.uk|accessdate=2009-09-05}}</ref> לאנדאן איז דער גרעסטער פינאנציעלער צענטער אין אייראפע, און אויך היינט (2009) די גרעסטע אין דער וועלט.<ref>{{cite web |title=The Global Financial Centres Index|url=http://217.154.230.218/NR/rdonlyres/8D37DAE2-5937-4FC5-A004-C2FC4BED7742/0/BC_RS_GFCI5.pdf |format=PDF |publisher=cityoflondon.gov.uk|author=City of London Policy and Resources Committee|authorlink=City of London Corporation |accessdate=2009-09-05|archiveurl=http://web.archive.org/web/20091007105828/http://217.154.230.218/NR/rdonlyres/8D37DAE2-5937-4FC5-A004-C2FC4BED7742/0/BC_RS_GFCI5.pdf|archivedate=2009-10-07}}</ref>

דער פארט פון לאנדאן איז דער צווייטער גרעסטער פארט אינעם פאראייניגטן קעניגרייך, און באהאנדלט 45 מיליאן טאן פראכט א יאר.

=== טוריזם ===
[[טעקע:Natural History Museum 001.jpg|קליין|לינקס|דער נאטירלעכע היסטאריע מוזיי]]
טוריזם איז א הויפט אינדוסטריע אין לאנדאן און באארבעט דעם עקוויוואלענט פון 350,000 גאנצטאגיקע ארבעטער אין לאנדאן אין 2003,<ref name=london_117>{{cite web|url=http://www.personneltoday.com/articles/2005/02/15/27958/london-is-the-hr-centre-of-opportunity-in-the-uk.html|title=London is the HR centre of opportunity in the UK|date=15 פעברואר 2005|publisher=PersonnelToday.com|accessdate=3טן יוני 2006| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo1GNS8r | archivedate = 19טן מיי 2011| deadurl=no}}</ref> און די יערליכע הוצאות פון טוריסטן איז אומגעפער  £15&nbsp;ביליאן.<ref name=london_118>"{{cite web |url=http://www.visitlondon.com/uploads/8551importanceoflondon_2004jun.pdf |format=PDF|title= The Importance of Tourism in London |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070628053808/http://www.visitlondon.com/uploads/8551importanceoflondon_2004jun.pdf |archivedate=28 June 2007 |ref=harv }}", Visit London. דערגרייכט דעם 3טן יוני 2006.</ref> לאנדאן ציט צו מער ווי 15&nbsp;מיליאן אינטערנאציאנאלע באזוכער א יאר, אזוי איז עס פון דער וועלטס מערסט באזוכטע שטאט. לאנדאן ציט צו 27&nbsp;מיליאן איבערנעכטיקע באזוכער יעדע יאר.<ref name="London 101">"{{PDFlink|{{cite web |url=http://corporate.visitlondon.com/ems/downloads/8112london101.pdf |format=PDF|title= London 101: One Hundred and One Amazing Facts About London |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070628053808/http://corporate.visitlondon.com/ems/downloads/8112london101.pdf |archivedate=28 June 2007 |ref=harv }}|1.15&nbsp;[[Mebibyte|MiB]]<!-- application/pdf, 1207545 bytes -->}}", Visit London. דערגרייכט דעם 3טן יוני 2006.</ref>

אין 2009 זענען די צען מערסט-באזוכטע אטראקציעס אין לאנדאן געווען:<ref>{{cite web|url=http://www.visitlondon.com/attractions/culture/top-ten-attractions |title=Top 10 London Attractions |publisher=Visit London |date=1 April 2011 |accessdate={{ר}}26סטן אפריל 2011| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo1Gbp7Y | archivedate = {{ר}}19טן מיי 2011| deadurl=no}}</ref>

# [[בריטישער מוזיי]]
# נאציאנאלע גאלעריע
# טייט מאדערן
# נאטירלעכע היסטאריע מוזיי
# [[לאנדאנער אויג]]
# [[וויסנשאפט מוזיי]]
# [[טורעם פון לאנדאן]]
# נאציאנאלער ים-מוזיי
# וויקטאריע און אלבערט מוזיי
# [[מאדאם טוסא]]

== טראנספארט ==
[[טעקע:2005 LTI TXII Silver Automatic 2.4 Front.jpg|קליין|שווארצע טעקסי]]
טראנספארט איז איינער פון די פיר שטחים פון פאליטיק געפירט דורך דעם מעיאר פון לאנדאן. דאס פובליק טראנספארט נעצווערק וואס [[טראנספארט פאר לאנדאן]] (TfL) פארוואלטעט איז דאס ברייטסטע אין דער וועלט און זי ווערט פארלויבט אלס פון די בעסטע פובליקע טראנספארטן.

די דרייווערס פון די שווארצע [[טעקסי]] אויטאס אין לאנדאן (באקאנט אלס די בלעק קעבס) גייען אדורך שווערע טרענירונגען בעפאר'ן זיך איינגעבן צו ווערן א דרייווער. אין רוב לענדער וועט מען בלויז דארפן א ליצענץ צו קענען ווערן א טעקסי דרייווער, אין לאנדאן ברויך מען זיך לערנען ארום 2 ביז 4 יאר, און מ'מוז קענען יעדע איינציגסטע גאס אין לאנדאן פון אויסערווייניג. אזוי אויך ברויך מען קענען אויסרעכענען וואס איז דער שנעלסטער וועג אנצוקומען צו דער פאסאזשיר'ס דעסטינאציע. אין רעזולטאט, זענען די טעקסי פרייזן אין שטאט גאר הויך.

[[ביציקל]]ען ווערט א פאפולערער וועג ארומצופארן אין לאנדאן.

=== באנען ===
[[טעקע:westminster.tube.station.jubilee.arp.jpg|קליין|דער [[לאנדאנער אונטערגרונט]] איז די עלטסטע, לענגסטע און טייערסטע [[מעטרא]] סיסטעם אויף דער וועלט, דאטירנטיג פון  1863.<ref name="Metro">{{cite web |url=http://www.tfl.gov.uk/corporate/modesoftransport/londonunderground/1604.aspx |title=London Underground: History|author=Transport for London |accessdate=2006-09-17}}</ref><ref name="Metro1">"[http://www.guardian.co.uk/china/story/0,,1953214,00.html Beijing plans to overtake London with world's longest subway]", Guardian Unlimited, דערגרייכט דעם [[2007-12-14]].</ref>]]
דער צענטראלפונקט פון דער פובליק טראנספארט נעצווערן איז דער [[לאנדאנער אונטערגרונט]] — וואס מ'רופט אין אלגעמיין דער "טיוב"—וואס האט עלף צווישנפארבונדענע ליניעס.  ער איז די עלטסטע, לענגסטע און טייערסטע [[מעטרא]] סיסטעם אויף דער וועלט, דאטירנדיג פון  1863.<ref name="Metro"/><ref name="Metro1"/> די ערשטע אונטערגרונטיגע ליניע איז געווען, די סיטי און דרום לאנדאן באן, וואס האט אנגעהויבן ארבעטן אין 1890.<ref name="UrbanRail">Schwandl, Robert (2001) [https://web.archive.org/web/20040603213659/http://de.geocities.com/u_london/london.htm London Underground] UrbanRail.net. דערגרייכט דעם [[2006-09-24]].</ref> יעדן טאג זענען דא מער ווי דריי מיליאן רייזעס אויף דער אונטערגרונט נעצווערק, בערך 1 ביליאן א יאר.<ref>"[http://www.thetravelinsider.info/britain/londonundergroundtravelinfo.htm וויאזוי בעסט ניצן די לאנדאנער אונטערגרונט] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101224110958/http://thetravelinsider.info/britain/londonundergroundtravelinfo.htm|date=2010-12-24}}", The Travel Insider, [[4 July]] [[2004]] (לעצט דערהיינטיקט: [[8טן מיי]] [[2006]]). דערגרייכט דעם [[2006-06-03]].</ref> דער אונטערגרונט באדינט דעם צענטראלן ראיאן פון לאנדאן און רוב פארשטעט צפון פונעם טעמז; די דרומדיקער זענען באדינט פון א ברייטער איבערפלאכיגער באן נעצווערק.

לאנדאן האט אויך א צווייטע 'מעטרא' סיסטעם, [[דאקלאנדס לייכטע באן]], וואס ניצט קלענערע און גרינגערע צוגן. די באן האט געעפנט אין 1987 צו באדינען מזרח לאנדאן און גריניטש, פון ביידע זייטן פון דעם [[טעמז]] טייך.

רוב פון די צווישנשטעט באנען פארן נישט אדורך לאנדאן, נאר זיי ענדיגן אין איינער פון די פערצן סוף-סטאנציעס ארום דעם צענטער פון לאנדאן. עס זענען פאראן אבער צוויי אויסנאמען. ערשטנס, די [[טעמזלינק]] רוטע, וואס ווערט אפערירט היינט פון ערשטער קאפיטאל קאנעקט, צווישן [[בעדפארד]] און [[ברייטאן]], פארנדיג אדורך לאנדאן צפון־דרום. 

זייט די אנהייב 1990ער יארן, וואקסנדיקע דריקונגען אויף די צופארער באן און אונטערגרונט נעצווערק האבן גורם געווען מער נאכפרעג—בפרט פון געשעפטן און דער סיטי פון לאנדאן קארפאראציע —פאר [[קרייצבאן]]: א £10 ביליאן מזרח-מערב שווערע באן פארבינדונג אונטער צענטראל לאנדאן, וואס איר קאנסטרוקציע האט אנגעפאנגען דעם [[15טן מיי]] 2009.<ref name="Crossrail">[http://www.crossrail.co.uk/pages/newcanarywharfstation.html קאנארי ווארף סטאנציע אנגעפאנגען] צוריקגעקריגט אום [[2009-05-26]].</ref> אין יאר האט די באן געעפנט מיטן נאמען די [[עליזאבעט ליניע]], וואס פארט אדורך לאנדאן מזרח־מערב.

הויכע-גיך [[אייראסטאר]] באנען פֿארבינדן [[סט פאנקראס באן סטאנציע|סט פאנקראס אינטערנאציאנאל]] מיט [[ליל]] און [[פאריז]] אין [[פראנקרייך]], און [[בריסל]] אין [[בעלגיע]]. מיט רייזע צייטן קיין פאריז (2ש 15מ) און בריסל (1ש 51מ) איז לאנדאן געווארן נענטער צו קאנטינענטאלער אייראפע ווי אנדערע שטעט אין בריטאניע, א דאנק דער נייער ''היי ספיד 1'' גערעלס פֿארבינדונג צו דעם [[קאנאל טונעל]]. פֿון 2009 וועט די ליניע אויך טראגן הויך-גיך אינלענדישע נסיעות פֿון קענט קיין לאנדאן.  די סט פאנקראס באן סטאנציע  באדינט צוויי אינטערנאציאנאלע ערפארטן דורך טעמזלינק , און וועט באזארגן דירעקטע באן פארבינדונגען צו דעם אלימפיאדע ארט אין [[סטראטפארד, לאנדאן|סטראטפארד]] ניצנדיג בריטישע באן קלאס 395 צוגן, באזירט אויף יאפאנישע  [[שינקאנסען]] הויכע-גיך באנען.

=== בוסן ===
[[טעקע:London Bus route 139 A.jpg|קליין|דער מאדערנער ענווירא 400 טאפלדעק בוס וואס באדינט רוטע 139]]
דער [[לאנדאנער בוסן|לאנדאנער בוס נעצווערק]] איז פון די גרעסטע אין דער וועלט, פארנדיק 24 שעה'ן א טאג, מיט 8,000 בוסן, 675 בוס רוטעס, און העכער פון 6 מיליאן פאסאזשירן נסיעות יעדן ארבעטסטאג. אין 2019 האט דער נעצווערק געהאט העכער פון 2 ביליאן פאסאזשירן נסיעות א יאר וואס איז מער ווי די אונטערגרונט. יעדע יאר קומט אריין אומגעפער £1.2 ביליאן אין הכנסות. לאנדאן האט די גרעסטע רעדערשטול דערגרייכלעכע נעצווערק אין דער וועלט און, זייט 2007, איז געווארן מער דערגרייכלעך צו פאסאזשירן מיט פארשעדיקטע הערן און זען, מיט קאמפיוטער אנאנסן.<ref>{{cite web|url=http://www.tfl.gov.uk/corporate/media/newscentre/3609.aspx|title=London's bus improvements get Parliamentary seal of approval|publisher=[[Transport for London]]|accessdate=2008-01-03}}</ref> די אויטאבוסן זענען קענטלעך איבער דער גארער וועלט, אזוי אויך דער לאנדאנער [[לאנדאנער אונטערגרונט|טיוב]].

לאנדאן האט א מאדערן [[טראמוויי]] נעצווערק, "[[טראמלינק|טראַמלינק]]", באזירט אין קרוידן אין דרום לאנדאן. דאס נעצווערק האט 39 סטאנציעס און פיר רוטעס; אין 2008 האט עס געטראגן 26.5 מיליאן מענטשן. זייט יוני 2008 געהערט טראמלינק אינגאנצן צו [[טראנספארט פאר לאנדאן]].

=== לופט ===
[[טעקע:Heathrow Airport radar tower P1180333.jpg|קליין|[[לאנדאן היטרוי ערפארט|היטרוי ערפארט]] איז דער וועלט'ס מערסט פארהאוועטער ערפארט לויט דער צאל פון אינטערנאציאנאלע פאסאזשירן]]
לאנדאן איז א הויפט אינטערנאציאנאלער לופט טראנספארט קנופ. ס'זענען דא אכט פליפעלדער וואס רופן זיך "לאנדאן ערפארט", אבער דער עיקר פארקער פארט אדורך פינף הויפט ערפארטן.

[[לאנדאן היטרוי ערפארט]] איז דער וועלט'ס פארהאוועטסטער ערפארט פאר אינטערנאציאנאלן פארקער, און איז דער הויפט קנופ פאר'ן נאציאנאלן פאנטרעגער, [[בריטיש ערווייס]]. היטרוי באהאנדלט אינלענדישע, אייראפעישע און צווישן-קאנטינענטאלע פאסאזשער פליען. מ'הייבט אן מיט פלענער פאר א זעקסטן טערמינאל, כאטש די שכנותדיגע איינוואוינערס דערגעגן זיך שטארק.<ref>[http://www.heathrowairport.com/portal/site/default/menuitem.cd3561d9b59d462588a5e186c02865a0/;jsessionid=DNAfOXj7g3r3fk1j9NlWANpydf0hhlQvi8LcmzuRluuyU0u2FTlo!-949195938 וועגן היטרוי], BAA Heathrow. דערגרייכט דעם [[2006-09-17]].</ref> אן ענלעכער פֿארקער, מיט אויך עטלעכע ביליגע קורצער-מהלך פליען, ווערט באהאנדלט דורך [[לאנדאן גאטוויק ערפארט]]. לאנדאן סטאנסטעד ערפארט און  לאנדאן לוטאן ערפארט באדינען  בעיקר ביליגע קורצער-מהלך פליען. [[לאנדאן סיטי ערפארט]], דער קלענסטער און מערסט צענטראלער ערפארט, איז בעיקר פאר האנדל פֿארערס, מיט א געמיש פון קורצע-רייזע פלאנירטע פליערס און אסאך ביזנעס דזשעט פֿארקער.<ref>[http://www.londoncityairport.com/index.php?page=corporateInformation London City Airport - Corporate Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080429190729/http://www.londoncityairport.com/index.php?page=corporateInformation|date=2008-04-29}}. דערגרייכט דעם [[2006-06-17]].</ref>

=== שאסייען ===
אין צענטראל לאנדאן פארן מערסטע מענטשן מיט פובליקן טראנספארט, אבער אין דרויסנדיקן לאנדאן פארט מען אסאך מיט אן אויטא. לאנדאן האט דריי רינג שאסייען: די אינערוועניגסטער רינג שאסיי, די צפון און דרום קיילעכדיגע גאסן און דער M25.

אין [[צענטראל לאנדאן]] זענעו די מערהייט פון רייזעס מיט פובליקן טראנספארט, אבער אין די פארשטעט פארט מען מער מיט אויטאס. די אינער רינג גאס (ארום דעם שטאט צענטער), די צפון און דרום צירקולארע גאסן (אין די פארשטעט), און דער דרויסדיקער ארביטיר־[[אויטאסטראד]] (דער M25, אינדרויסן פונעם אויפגעבויטן שטח) רינגלען ארום דער שטאט און דרונגען אריין אין אינעווייניקסטן לאנדאן און שניידן אדורך עטלעכע באשעפטיקע ראדיאלע רוטעס—אבער ווייניק אויטאסטראדעס. אין 2003, האט מען איינגעפירט א געדראנג אפצאל צו מינערן דעם פארקער אין דעם שטאט צענטער. אחוץ א פאר אויסנאמען, דארפן מאטאריסטן צאלן  £10 א טאג צו פארן אין א געוויסער זאנע וואס נעמט איין א גרויסן טייל פון פארשטאפטן צענטראלן לאנדאן.<ref name="London Congestion Pricing">[http://www.vtpi.org/london.pdf London Congestion Pricing.] דערגרייכט דעם [[2007-08-17]].</ref> מאטאריסטן וואס וואוינען אין דער זאנע קענען באקומען א פאס אויף ביליג וואס מען באנייט יעדן מאנאט, און איז ביליגער ווי דאס פארגעלט אויף די אויטאבוסן.<ref name="London Congestion Pricing"/>

לאנדאן האט אויך צוויי "פארקירן און פארן" ערטער וואס זענען באקוועם פאר איינקויפער אויף אקספארד גאס און באנד גאס, וועסמינסטער סיטי ראט אויטא פארקן האט א בוס דינסט פון די פארק ליין און מארבל ארטש אויטא פארקן.

== באַרימטע ערטער אין לאָנדאָן ==
[[טעקע:Clock Tower - Palace of Westminster, London - May 2007.jpg|קליין|עליזאבעט טורעם מיט די ביג בען]]
=== אינטערעסאנטע בנינים ===
* דער איקאנישער זייגער [[טורעם]] עליזאבעט טאוער מיטן "ביג בען" [[זייגער]], אינעווייניג געפינט זיך א גלאק וואס וועגט דרייצן אהאלב טאָן.

== בילדונג ==
לאנדאן איז א הויפט צענטער פון העכערער בילדונג, סיי לערנען סיי פארשונג, און זיינע 43 אוניווערסיטעטן זענען די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.
אין 2008/9 איז געווען די העכערע בילדונג סטודענטן באפעלקערונג אין לאנדאן אומגעפער 412,000, פון זיי 287,000 איינגעשריבן פאר ערשטע דיפלאמען און 118,000 וואס שטודירן ביי שוין גראדואירטן ניווא. די צאל אינטערנאציאנאלע סטודענטן אין לאנדאן איז געווען 97,150, א פערטל פון סה"כ אין דעם פאראייניגטן קעניגרייך.

עטלעכע וועלטס בילדונג אנשטאלטן געפינען זיך אין לאנדאן. לויט די ראנגירונג פון 2012 זענען אוניווערסיטעט קאלעגיע לאנדאן (ראנגיק 4טער אין דער וועלט), אימפעראלע קאלעגיע לאנדאן (6טער) און קינגס קאלעגיע לאנדאן (26טער).

== קולטור ==
לאנדאן האט צענדליקע [[טעאטער]]ן, דער מערסטע טייל פון זיי אינעם וועסט ענד. אויך האט לאנדען עטלעכע [[ארקעסטער]]ן און [[אפערע]] הייזער.

=== מוזייען און קונסט גאלעריעס ===
[[טעקע:British Museum from NE 2.JPG|קליין|דער בריטישער מוזיי]]
לאנדאן איז דער היים פון א סך [[מוזיי]]ען און גאלעריעס וואס ציען טוריסטן; טייל פון זיי דארף מען צאלן אריינצוגיין אבער א סך קען מען באזוכן בחינם.
דער ערשטער מוזיי אין לאנדאן איז געווען דער [[בריטישער מוזיי]] אין בלומסבורי, געגרינדעט אין 1753. היינט האט דער מוזיי זיבן מיליאן ארטעפאקטן פון ארום דער וועלט.
אין 1824 איז געגרינדעט געווארן די נאציאנאלע גאלעריע פאר דער נאציאנאלער בריטישער זאמלונג פון געמעלן; די גאלעריע פארנעמט א חשובן ארט אין טראפאלגאר סקווער.
אין דעם צווייטן העלפט פונעם 19טן יארהונדערט האט אנטוויקלט אין [[דרום קענזינגטאן]]  א קולטורעלער און וויסנשאפטלעכער צענטער, מיט דריי הויפט נאציאנאלע מוזייען, דער וויקטאריע און אלבערט מוזיי, דער נאטירלעכע היסטאריע מוזיי און דער [[וויסנשאפט מוזיי]].

=== מוזיק ===
[[טעקע:Royal Albert Hall Crop, London - Nov 2012.jpg|קליין|ראיאל אלבערט האל]]

לאנדאן איז איינער פון די [[קלאסישע מוזיק]] און פאפולערע מוזיק הויפטשטעט פון דער וועלט. די שטאט פארמאגט עטלעכע חשובע ארקעסטערס און קאנצערט זאלן ווי למשל דער בארביקאן קונסט צענטער (היים פונעם לאנדאנער סימפאני ארקעסטער), קאדאגאן זאל (קעניגלעכער פילהארמאנישער ארקעסטער) און דער ראיאל אלבערט האל (די פראמס). די הויפט אפערע הייזער אין לאנדאן זענען דאס קעניגלעכע אפערע הויז און דער קאליסעום טעאטער. די שטאט פארמאגט אויך עטלעכע קאנסערוואטאריעס: די קעניגלעכע אקאדעמיע פון מוזיק, די קעניגלעכע קאלעגיע פון מוזיק, גילדהאל שולע פון מוזיק און דראמע און טריניטי קאלעגיע פון מוזיק.

=== ספארט ===
[[טעקע:Wembley Stadium, illuminated.jpg|קליין|וועמבלי סטאדיאן ביינאכט]]
אין לאנדען געפינען זיך וועמבלי סטאדיאן, וואס קען האלטן 90,000 מענטשן, און די פעלדער פון די ווימבלדאן טעניס מייסטערשאפטן.

לאנדאן איז די איינציגסטע שטאט אין דער וועלט וואס האט גאסטירט די [[אלימפיאדע]] דריי מאל: אין 1908,  1948 און  [[זומער אלימפיאדע 2012|2012]].

דער פאפולערסטער ספארט אין לאנדאן איז [[פוטבאל]], מיט 14 קלובן אין דער פוטבאל ליגע, זעקס פון זיי אין דער פרעמיער ליגע: ארסענאל, טאטנהאם האטספער, וועס האם יונייטיד, טשעלסי, פולהאם און קווינס פארק ריינדזשערס.

אויך האט לאנדאן פינף [[ראגבי פוטבאל|ראגבי יוניאן]] קלובן אין דער אביבה פרעמיערשאפט. דער נאציאנאלער ראגבי סטאדיאן געפינט זיך אין טוויקנהאם, דרום־מערב לאנדאן, און קען האלטן 84,000 מענטשן. 

לאנדאן האט צוויי טעסט [[קריקעט]] גרונטן, לארדס אין סט דזשאנס וואוד און דער אוול אין קענינגטן.

יעדע יאר אין אפריל קומט פאר דער לאנדאנער [[מאראטאן]] מיט עטלעכע 35,000 לויפער וואס לויפן א וועג פון 42.2 ק"מ ארום דער שטאט.

אויך קומט פאר יעדע יאר דער אקספארד און קעמברידזש רודערשיפל געיעג אויפן [[טעמז]], פון פאטני קיין מארטלייק.

== אידישער יישוב אין לאנדאן ==
לאנדאן האט א גרויסן יישוב פון אומגעפער 200,000 יידן, די גרעסטע יידישע קהילה אין בריטאניע.
דער היינטיקער יישוב פון יידן אין לאנדאן גייט צוריק צום יאר [[ה'תט"ז]], ווען [[מנשה בן ישראל]] איז געקומען פון [[האלאנד]] און האט געגרינדעט א ספרדישע קהילה. בערך 80 יאר שפעטער האבן אנגעהויבן צו קומען אשכנזישע יידן פון די דייטשע לענדער. די ערשטע פאראייניגטע אשכנזישע קהילה אין לאנדאן איז געווען די "פאראייניגטע שול" ({{שפראך-en|United Synagogue}}). דער אב"ד פון דער פאראייניגטע שול איז דער "הויפט רב", היינט הרב [[אפרים מירוויס]]. אין די תר"ם יארן האבן די שולן און שטיבלעך אינעם איסט ענד, בעיקר פוילישע און רוסישע יידן, זיך פאראייניגט אונטער דער "פעדעראציע פון שולן" ({{שפראך-en|Federation of Synagogues}}). זייער אב"ד איז הרב ליכטנשטיין.

אין תרפ"ו איז געשאפן געווארן דער יסוד פון דער היינטיגער חרדישער קהילה, דאס [[התאחדות קהלות החרדים]]. היינט צוטאג דינט דארטן אלס רב הרב [[משה חיים אפרים פאדווא]] וואס ער איז אן איידעם ביים ריסקעווער רב, וואס האט איבערגענומען דעם כתר הרבנות פון זיין טאטן, הרב [[חנוך העניך פאדווא]], וואס האט געדינט דארטן ארום א יובל יארן.

די גרויסע צענטערן פון יידן אין לאנדאן זענען אין [[אילפארד]], [[גאלדערס גרין]], [[עדזשווער]], הענדאן און [[סטאמפארד היל]], אחוץ פון צענדליקע געגנטן ארום לאנדאן וואו יידן וואוינען.

די חרדישע קהילה איז קאנצענטרירט אין דריי געגנטן: סטאמפארד היל, גאלדערס גרין און הענדאן, און עדזשווער. די יידן וואס וואוינען אין סטאמפארד היל זענעו אין מערסטן טייל חסידיש.

די חרדישע סטאמפארד היל געפינט זיך אין אין צפון לאנדאן אין די [[לאנדאנער בארא פון העקני]], און אזוי אויך אין [[לאנדאנער בארא פון הארינגיי|הערינגיי]]. די גאלדערס גרין געגנט געפינט זיך צפון-מערב לאנדאן אין דער [[לאנדאנער בארא פון בארנעט]].

צווישן די גרויסע יידישע שולעס אין לאנדאן זענען JFS, חשמונאים, יסודי התורה און [[בית יעקב]] פון גאלדערס גרין. די ישיבות אין לאנדאן זענען כולל בעלז, באבאוו, לב שמחה (די גערער ישיבה פון אייראפע), ישיבת חיי עולם און די [[מתיבתא (לאנדאן)|מתיבתא]].

אין לאנדאן דערשיינען יעדע וואך דריי זשורנאלן, דער דזשואיש קראניקל, די [[אידישע טריבונע]] און [[המודיע]].

== שוועסטער שטעט ==

[[גרויסלאנדאנער אויטאריטעט]] -

:{{פאן פערו|[[ארעקיפא]]}}
:{{פאן קאלאמביע|[[באגאטא]]}}
:{{פאן דייטשלאנד|[[בערלין]]}}
:{{פאן כינע|[[בייזשינג]]}}
:{{פאן יאפאן|[[טאקיא]]}}
:{{פאן איראן|[[טעהראן]]}} 
:{{פאן דרום אפריקע|[[יאהאנעסבורג]]}} 
:{{פאן באליוויע|[[לא פאז]]}}
:{{פאן רוסלאנד|[[מאסקווע]]}}
:{{פאן פאראייניגטע שטאטן|[[ניו יארק סיטי]]}}
:{{פאן פראנקרייך|[[טעקע:Blason paris 75.svg|22x20px|Coat of arms of département 75]] [[פאריז]]}}
:{{פאן מאלייזיע|[[קואלא לומפור]]}} 

{{אפראמען}}

== רעפערענצן ==
{{רעפליסטע}}

{{לאנדאן}}
{{הויפטשטעט פונעם אייראפעישן פארבאנד}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}

[[קאַטעגאָריע:לאנדאן|*]]