באַקוקן דעם מקור פון קיירא

{{יישוב|
|נאמען=קייראָ
|סארט יישוב=שטאָט
|אמטשפראך נאמען=القاهرة
|הערב=
|פאן=Flag of Cairo.svg
|בילד=View from Cairo Tower 31march2007.jpg
|באשרייבונג=קייראָ צעטיילט דורכן [[נילוס]] 31/03/2007
|מדינה={{פאן עגיפטן}}
|ראיאן=[[קיירא דיסטריקט|קייראָ דיסטריקט]]
|בירגערמייסטער=וואַזיר אַבדול בעק
|אפיציעלע שפראך=[[אַראַביש]]
|שטח=214
|הייך=68
|גרינדונג דאטע=969
|באפעלקערונג=8,026,454
|באפעלקערונג יאר=2009
|מטרופולין=16,254,102
|צפיפות=35,047
|קאארדינאטן={{coord|30|2|0|N|31|13|0|E|type:city|display=inline,title}}
|צייט זאנע=+2
|אתר אינטרנט=http://www.cairo.gov.eg/default.aspx
}}
'''קייראָ''' ([[אַראַביש]]: '''القاهرة''') איז די גרעסטע און [[הויפטשטאט]], פון [[עגיפטן]] מיט א געשאצטע [[באפעלקערונג]], פון אַריבער 17 מיליאָן איינוווינער, צוזאמען מיט די [[מעטראפאליטען שטח]], אזוי ארום איז קייראָ, די גרעססטע [[שטאָט]] אין [[אפריקע]], און אין [[מיטל מזרח]], און איינע פון די גרעסטע שטעט איבער די [[וועלט]].

קיירא איז א [[היסטארישע]] [[שטאט]], מיט אסאך אלטע געביידעס, דעריבער האט די [[פאראייניגטע פעלקער]] איר דעקלערט, אלס היסטארישע קולטור ארט אין די וועלט.

די שטאט זיצט אויף די זייטן פון [[נילוס]] [[טייך]], וואס לויפט אריבער די שטאט. די שטאט האט אלטע מעטשעטן און פעסטונגען פון איין זייט, און א מאדערנע שטאט מיט אלע צוגעהערן, ווי אן [[אונטערערדישע באן]] סיסטעם, נייע געביידעס מיט געשעפטן און איינוווינער, עטליכע [[קאמערץ צענטער]]ן, [[שאסיי]]ען.

ווען [[גאמאל אבדול נאסער]], איז געווארן [[פרעזידענט]] פון עגיפטן, האט קיירא זיך גענומען בליען, מיט א געוואלדיקן אימפעט, די געדרענג איז געווען שרעקליך, און היינט איז קיירא די צווייט מערסט געדרענגטע שטאט פון די וועלט, מיט די יארן האט די [[רעגירונג]] פרובירט אויסשפרייטן די באפעלקערונג, צו די געגנט אויסערן שטאט.

אין שטאט געפונען ערטער, וואס זענען אנערקענט [[אינטערנאציאנאל]], די [[עגיפטישע מוזיי]], די [[פארלאמענט]], די קיירא פעסטונג, [[אלטשטאט]], [[בן עזרא שול]] וואס לויט טראדיציע האט די [[רמב"ם]] געדאווענט דארט, ווי אויך [[פיראמיד]]ן.

== געאגראפיע ==
קייראָ ליגט אין צפון עגיפטן, דער [[נילוס]] טייך האקט אדורך דער שטאט. די שטאָט איז צעטיילט אין צוויי: די אַלטשטאָט און די נייַשטאָט. די ניישטאט איז געבויט אויפן אייראפעישן נוסח מיט גרויסע הייזער, האָטעלן, ביורא בנינים, אאז"וו, בשעת די אלטשטאט איז געבויט געדיכט.

זינט [[גאמאל אבדול נאסער|נאַסער]] ס העכערונג צו מאַכט אין קייראָ אנגעהויבן צו וואַקסן גיך, וואָס האט סאַווירלי אַפעקטאַד די ינפראַסטראַקטשער אין די שטאָט אַז געשטאנען דעם שפּאַנונג. 

קייראָ עטלעכע וויכטיק זייטלעך, עטלעכע פון זיי בייַ אינטערנאַציאָנאַלע הייך: דער [[עגיפטישע מוזיי]], דעם פּאַרליאַמענט, קייראָ קייראָ סיטאַדעל (די סיטאַדל), קאַן מאַרקעט צו-כאַלילי, [[אלט קיירא|אלט קייראָ]] און [[שול|בן עזרא סינאַגאָג]], און די גיזאַ פּיראַמידס וועלכע זענען אַרויס די שטאָט.

== היסטאריע ==
די שטאָט איז געגרינדעט געווארן אין יאָר [[969]], דורך די [[אראבער]], וואס האבן איינגענומען עגיפטן צו יענע צייט, די שטאט האט געדינט אלס וווינארט, פארן [[כאליף]], אבער נישט אלס הויפטשטאט, ערשט אין יאר [[1168]] בערך איז קיירא געווארן הויפטשטאט פון עגיפטן. מיט די יארן ווען קיירא איז גרעסער געווארן, זענען אנדערע עלטערע שטעט אריינגערעכנט געווארן, אין די גרענעצן פון שטאט.

אין [[972]] איז דער על אזהאר מעטשעט אויפגעבויט געווארן, [[סאלאדין]], האט געהערשט איבער עגיפטן צו יענער צייט. אין נאכפאלגנדע פינף הונדערט יאר, האט די שטאט עטליכע מאל געטוישט הענט.

אין 1340 האבן געוואוינט אין קיירא קרוב צו א האלבער מיליאן מענטשן, און קיירא איז געווען די גרעסטע שטאט מערב פון [[כינע]]. צווישן 1348 און 1517 האט קיירא געליטן פונעם [[שווארצער טויט|שווארצן טויט]] מער ווי 50 מאל, און די באפעלקערונג איז אראפ ביז 200,000 מענטשן. נאכדעם ווען [[וואשקו דא גאמא]] האט געטראפן די ים רוטע אין אינדיע דורכן [[קאפ פון גוטער האפנונג]] אין 1498, איז קיירא ווייטער אראפ אין חשיבות, אזוי ווי די סוחרים האבן מער נישט געדארפט אדורכפארן די שטאט אונטערוועגס אין אינדיע.

דעם 22סטן יאנואר [[1517]], איז די שטאט איינגענומען געווארן דורך די [[אטאמאנישע אימפעריע]], און איז געבליבן ביי זיי ביז [[1882]], מיט א קורצע איבעררייס [[1798]]-[[1801]], ווען [[נאפאלעאן באנאפארטע]] האט אינוואדירט דעם מיטל מזרח.

אין 1882 זענען די [[ארמיי]]ען פון [[גרויסבריטאניע]] אריין אין שטאט, און ארויסגעטריבן די טערקן, און ביז [[1922]], האט [[ענגלאנד]] געהערשט איבער עגיפטן, נאכדעם איז עגיפטן געווארן זעלבסטשטענדיק, מיט קיירא אלס הויפטשטאט, אבער בריטישע זעלנער זענען פארבליבן ביז [[1956]] אין עגיפטן.

=== יידישע היסטאריע ===
[[קראים]] האבן געוווינט אין קיירא, נאך איידער די אראבער זענען געקומען. [[יידן]] זענען אנגעקומען, נאכדעם, אין צוועלפטן יארהונדערט, האט די [[קהילה]] געבליט, דער [[רמב"ם]] האט דארט געוווינט, שפעטער ווען די [[מאמלוקן]], זענען אריין איז די שטאט כמעט פארניכטעט געווארן, שפעטער זענען יידן פון [[שפאניע]], אנגעקומען, אין [[19טער י"ה|ניינצטן יארהונדערט]], זענען אנגעקומען יידן פון [[אייראפע]], און אן [[אשכנז]]יש קהילה איז געגרינדעט געווארן.

ווען [[ישראל]] איז געגרינדעט געווארן, מיט עגיפטן פארלירן דעם [[קריג]], זענען יידן אנטלאפן איבער די יארן, און נאכן [[סיני מלחמה]], זענען שוין כמעט נישט געווען יידן אין קיירא, נאך דער [[זעקסטאגיקע מלחמה|זעקסטאגיקער מלחמה]], האבן די לעצט פארבליבענע יידן פארלאזט די שטאט, היינט וווינען נאך יידן אין קיירא.

== צווילינג שטעט ==
קיירא האט 30 שוועסטער שטעט:
{|
|-
|width="33%" valign="top"|
* {{פאן דייטשלאנד|[[שטוטגארט]]}} (געחתמעט אין [[1979]])
* {{פאן טערקיי|[[סטאמבול]]}}
* {{פאן פאראייניגטע שטאטן|[[ניו יארק (שטאט)|ניו יאָרק]]}}
* {{פאן עגיפטן|[[אלעקסאנדריע]]}}
* {{פאן אלזשיר|[[אלזשירס|אַלזשירס]]}}
* {{פאן ירדן|[[אמאן, יארדאניע|אַמאַן]]}}
* {{פאן האלאנד|[[אמסטערדאם]]}}
* {{פאן איראק|[[באגדאד]]}}
* {{פאן כינע|[[בייזשינג]]}}
* {{פאן לבנון|[[ביירוט]]}}
|width="33%" valign="top"|
* {{פאן ארגענטינע|[[בוענאס איירעס]]}}
* {{פאן סיריע|[[דמשק]]}}
* {{פאן איראן|[[איספאהאן|איספֿאַהאַן]]}}
* {{פאן סאודי|[[דזשעדא|דזשעדאַ]]}}
* {{פאן סודאן|[[כארטום|כאַרטום]]}}
* {{פאן פערו|[[לימא]]}}
* {{פאן פארטוגאל|[[ליסבאן]]}}
* {{פאן פאראייניגטע קעניגרייך|[[לאנדאן]]}}
* {{פאן שפאניע|[[מאדריד]]}}
* {{פאן רוסלאנד|[[מאסקווע]]}}
|width="33%" valign="top"|
* {{פאן פראנקרייך|[[פאריז]]}}
* {{פאן טשעכיי|[[פראג]]}}
* {{פאן מאראקא|[[ראבאט|ראַבאַט]]}}
* {{פאן איטאליע|[[רוים]]}}
* {{פאן בראזיל|[[סאו פאולא]]}}
* {{פאן דרום קארעע|[[סעאל]]}}
* {{פאן טוניסיע|[[טוניס]]}}
* {{פאן יאפאן|[[טאקיא]]}}
* {{פאן קאנאדע|[[טאראנטא]]}}
* {{פאן פאראייניגטע שטאטן|[[וואשינגטאן די סי]]}}
|}

== באקאנטע מענטשן געבוירן אין קיירא ==
* [[נאגיב מאכפוז]] (1911-2006), [[ראמאניסט]] און געווינער פון [[נאבעל פריז]] פאר ליטעראטור אין 1988
* [[סיר מאגדי יאקוב]] (1935), הארץ־[[כירורג]]
* [[דאראטי האדזשקין]], בריטישע כעמיקער, געווינער פון נאבעל פריז פאר כעמיע אין 1964
* [[יאסיר אראפאט]] (1929–2004), גרינדער פון דער [[פאלעסטין באפרייונג ארגאניזאציע]]


{{הויפטשטעט אין אפריקע}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}

[[קאַטעגאָריע:עגיפטן]]
[[קאַטעגאָריע:הויפטשטעט אין אפריקע]]