באַקוקן דעם מקור פון פוילן

‫{{מדינה|
| נאמען = 
| שטאַט = רעפובליק פון פוילן{{ש}}''Rzeczpospolita Polska''
| פאן בילד = Flag of Poland.svg
| סימבאל בילד =   Herb Polski.svg 
| מאפע =         EU-Poland.svg
| זינגליד = 
| קאנטינענט = [[אייראפע]]
| אפיציעלע שפראך = [[פויליש]]
| הויפטשטאט = [[ווארשע]] <small>{{coord|52|13|N|21|02|E|display=inline|type:city}}</small>
| רעגירונג =                    <!--
| ראש מלוכה טיטל =    גרונטלעך: פרעזידענט -->
| ראש מלוכה = אַנדריי דודאַ
| פרעמיער מיניסטער = מאַטעאוש מאראַוויעצקי
| גרינדונג דאטום = 
| פלאך מאס =312,679  
| וועלט גראדונג פלאך =70
| פראצענט וואסער = 2.6%
| באפעלקערונג צאל = 38,533,299
| באפעלקערונג יאר = 2012
| וועלט גראדונג באפעלעקרונג = 34
| באפעלקערונג ענגקייט = 122
| פראדוקט ווערדע = 512,890 מיליאן $
| וועלט גראדונג פראדוקט ווערדע = 23
| וואלוטע = [[זלאטי]]
| צייט זאנע = [[צענטראל-אייראפעישע צייט]]
| אינטערנעט דאמיין = pl
| טעלעפאן קאד = 48
| באמערקונגען = 
}}

'''פּוילן''' ({{שפראך-pl|Polska}}), אפיציעל די '''רעפובליק פון פוילן''' ({{שפראך-pl|Rzeczpospolita Polska}}; {{שפראך-csb|Pòlskô Repùblika}}; {{שפראך-szl|Polsko Republika}}), איז א לאנד אין [[אײראָפּע]] וואס גרענעצט [[דײַטשלאַנד]] צו מערבֿ; [[טשעכײַ]] און [[סלאָוואַקײַ]] צו דרום; [[אוקראַינע]], [[בעלאַרוס]] און [[ליטע]] צו מזרח; און דעם [[באלטישער ים|באלטישן ים]] און [[קאלינינגראדער אבלאסט|קאַלינינגראַדער אָבלאַסט]], [[רוסלאַנד]], צו צפון. דער שטח פון פוילן איז 312,679 קוואדראט ק"מ,<ref name="CSO_2008"/> אזוי איז עס דאס 69סטע גרעסטע לאנד אין דער וועלט און דאס 9טע גרעסטע אין אייראפע. מיט א באפעלקערונג איבער 38&nbsp;מיליאן מענטשן,<ref name="CSO_2008"/> איז פוילן דאס  [[ליסטע פון לענדער לויט באפעלקערונג|34סטע מערסט באפעלקערטע לאנד]] אין דער וועלט<ref name="nationmaster"/> און דאס זעקסטע מערסט באפעלקערטע [[מיטגלידשטאט פונעם אייראפעישן פארבאנד|מיטגליד פונעם אייראפעישן פארבאנד]]. פוילן איז אן [[איינהייטלאנד]] מיט 16 [[וואיעוואדעשאפט]]ן. זײַן הױפּטשטאָט איז [[װאַרשע]].

פוילן איז א מיטגליד פונעם [[אייראפעישער פארבאנד|אייראפעישן פארבאנד]], [[נאטא]], די [[פאראייניגטע פעלקער]], די [[וועלט האנדל ארגאניזאציע]], די [[ארגאניזאציע פאר עקאנאמישע קאאפעראציע און אנטוויקלונג]] (OECD), [[אייראפעישער עקאנאמישער ראיאן]], [[אינטערנאציאנאלע ענערגיע אגענטור]], [[אייראפע ראט]], [[ארגאניזאציע פאר זיכערקייט און קאאפעראציע אין אייראפע]], [[אינטערנאציאלע אטאמישע ענערגיע אגענטור]] און [[G6 (EU)|G6]].

די אפטייטש פון '''פוילן''' איז א גלייכער פלאץ. (אין דער חסידישער וועלט איז באקאנט דער טייטש: פועל ישועות, אלץ גוטס). היינט אויף פויליש: פאָלסקא (טייטש: לאנד פון פעלקער).

== היסטאריע ==
{{הויפט ארטיקל|היסטאריע פון פוילן}}
די גרענעצן פון פוילן האבן זיך שטענדיג געריקט אהין און אהער, אויך זענען געווען צייטן ווען פוילן איז בכלל נישט ערשינען אויף דער מאפע אלס א זעלבשטענדיק לאנד.



=== צווישן די צוויי וועלט מלחמות ===



=== נאך דער קאמונסיטשער אימפעריע ===

=== היינט צוטאגס ===

== געאגראפֿיע ==
'''פוילן''' ציט זיך אויף א שטח פון 312,677 קמ"ר, עס גרענעצט זיך מיט זיבן לענדער און איין ים. די הויפטשטאט איז ווארשא, פוילן פֿארמאגט 42 מיליאן איינוואוינער.

אנדערע גרויסע שטעט זענען: [[קראקע]], וואס איז אמאל געווען די הויפטשטאט אין לויף פון 500 יאר, [[לאדזש]], [[פאזען]], [[ווראצלאוו]] (ברעסלוי), גדאנסק ([[דאנציג]]), [[שטשעטשין]], [[קאטאוויץ]], [[לובלין]].

די זיבן לענדער וואס זי גרענעצט זיך זענען די פאלגנדע: [[דייטשלאנד]] אין מערב, [[טשעכיי]] און [[סלאוואקיי]] אין דרום, [[אוקראינע]] און [[בעלארוס]] אין מזרח און [[ליטא]] און [[רוסלאנד]] אין צפון מזרח; ביי צפון זייט גרעניצט זיך מיטן [[באלטישער ים|באלטישן ים]].

מער פון זעכציג פראצענט פון די פוילישע בירגער וווינען אין שטעטלעך און דערפער, די איבעריגע וואוינען אין די גרויסע שטעט ווי קראקא, ווארשא, א.ד.ג.

פוילן האט זיך אין די לעצטע יארן גאר אסאך גערוקט אויף פאראויס מיט דעמאקראטיע און מאדערנקייט, עס איז אינגאצען נישט צוצוגלייכן צו וואס פוילן איז געווען ביז די תש"נ יארן, אלע באקוועמליכקייטן וואס מען געפינט אין אמעריקא איז דארט אויך דא צו געפינען, אבער פונדעסטוועגן ווערט נאך די טראדיציאנעלע אלטמאדישקייט אפגעהיטן אין די קליינע דערפלעך, צווישן זיי רוב פון די קברי צדיקים וואס מען רייזט ארום.

== עקאנאמיע ==

== אדמיניסטראציע ==
זייטן 1טן יאנואר 1999 איז פוילן איינגעטיילט אין 16 פראווינצן. 

{| style="width:320px; background:none;"
|-
| 
<div style="position:relative; font-size:80%;">
[[טעקע:POL location map.svg|460px]]
{{בילד קלעבל|x=360|y=85|text=[[מערב פאמעראנישע וואיעוואדעשאפט|מערב פאמעראניע]]}}
{{בילד קלעבל|x=260|y=50|text=[[Pomeranian וואיעוואדעשאפט|פאמעראניע]]}}
{{בילד קלעבל|x=135|y=70|text=[[ווארמיע-מאזורישע וואיעוואדעשאפט|ווארמיע-מאזוריע]]}}
{{בילד קלעבל|x=50|y=115|text=[[פאדלאכיער וואיעוואדעשאפט|פאדלאכיע]]}}
{{בילד קלעבל|x=400|y=195|text=[[לובושע וואיעוואדעשאפט|לובוש]]}}
{{בילד קלעבל|x=320|y=185|text=[[גרויספוילישע וואיעוואדעשאפט|גרויספוילן]]}}
{{בילד קלעבל|x=222|y=130|text=[[Kuyavian-Pomeranian וואיעוואדעשאפט|קויאוויע-פאמעראניע]]}}
{{בילד קלעבל|x=330|y=270|text=[[אונטערשלעזישע וואיעוואדעשאפט|אונטערשלעזיע]]}}
{{בילד קלעבל|x=280|y=300|text=[[אפאלער וואיעוואדעשאפט|אפאלע]]}}
{{בילד קלעבל|x=225|y=320|text=[[שלעזישע וואיעוואדעשאפט|שלעזיע]]}}
{{בילד קלעבל|x=125|y=300|text=[[Świętokrzyskie וואיעוואדעשאפט|שווענטאקזשיסקיע]]}}
{{בילד קלעבל|x=212|y=237|text=[[לאדזשער וואיעוואדעשאפט|לאדזש]]}}
{{בילד קלעבל|x=120|y=180|text=[[מאזאוויער וואיעוואדעשאפט|מאזאוויע]]}}
{{בילד קלעבל|x=50|y=255|text=[[לובלינער וואיעוואדעשאפט|לובלין]]}}
{{בילד קלעבל|x=160|y=360|text=[[קליינפוילישע וואיעוואדעשאפט|קליינפוילן]]}}
{{בילד קלעבל|x=57|y=350|text=[[אונטערקארפאטישע וואיעוואדעשאפט|אונטער-קארפאטיע]]}}
</div>
| 
{| class="wikitable" border="1" style="width:100%; font-size:95%;"
|-
!colspan="2"| [[וואיעוואדעשאפט]] (פראווינץ) !!rowspan="2"| הויפטשטאט (אדער שטעט)</tr>
!width="26%"| !!width="29%"| ''[[פויליש]]''</tr>
| [[גרויספוילישע וואיעוואדעשאפט|גרויספוילן]] ||align=left| ''Wielkopolskie''||style="font-size:90%;"| [[פויזן]]</tr>
|  [[Kuyavian-Pomeranian וואיעוואדעשאפט|קויאוויע-פאמעראניע]] ||align=left|''Kujawsko-Pomorskie''
| style="font-size:90%;" | [[בידגאש]]&nbsp;/ [[טארון]]</tr>
| [[קליינפוילישע וואיעוואדעשאפט|קליינפוילן]] ||align=left|''Małopolskie'' ||style="font-size:90%;"| [[קראקע]]</tr>
|  [[לאדזשער וואיעוואדעשאפט|לאדזש]] || align=left|''Łódzkie'' ||style="font-size:90%;"| [[לאדזש]]</tr>
|  [[אונטערשלעזישע וואיעוואדעשאפט|אונטערשלעזיע]] ||align=left|  ''Dolnośląskie'' ||style="font-size:90%;"| [[ווראצלאוו]]</tr>
| [[לובלינער וואיעוואדעשאפט|לובלין]] ||align=left| ''Lubelskie'' ||style="font-size:90%;"| [[לובלין]]</tr>
| [[לובושע וואיעוואדעשאפט|לובוש]] ||align=left| ''Lubuskie'' ||style="font-size:90%;"| [[Gorzów Wielkopolski]]&nbsp;/ [[Zielona Góra]]</tr>
|  [[מאזאוויער וואיעוואדעשאפט|מאזאוויע]] ||align=left| ''Mazowieckie'' ||style="font-size:90%;"| [[ווארשע]]</tr>
| [[אפאלער וואיעוואדעשאפט|אפאלע]] ||align=left| ''Opolskie'' ||style="font-size:90%;"| [[אפאלע]]</tr>
| [[פאדלאכיער וואיעוואדעשאפט|פאדלאכיע]] ||align=left| ''Podlaskie'' ||style="font-size:90%;"| [[ביאליסטאק]]</tr>
|  [[Pomeranian וואיעוואדעשאפט|פאמעראניע]] ||align=left| ''Pomorskie'' ||style="font-size:90%;"| [[דאנציג]]</tr>
| [[שלעזישע וואיעוואדעשאפט|שלעזיע]] ||align=left| ''Śląskie'' ||style="font-size:90%;"| [[קאטאוויץ]]</tr>
| [[אונטערקארפאטישע וואיעוואדעשאפט|אונטער-קארפאטיע]] ||align=left| ''Podkarpackie'' ||style="font-size:90%;"| [[ריישע]]</tr>
|  [[Świętokrzyskie וואיעוואדעשאפט|שווענטאקזשיסקיע]]||align=left|  ''Świętokrzyskie'' ||style="font-size:90%;"| [[קעלץ]]</tr>
|  [[ווארמיע-מאזורישע וואיעוואדעשאפט|ווארמיע-מאזוריע]] ||align=left| ''Warmińsko-Mazurskie''
|style="font-size:90%;"| [[אלשטין]]</tr>
|  [[מערב פאמעראנישע וואיעוואדעשאפט|מערב פאמעראניע]] || ''Zachodniopomorskie''
|style="font-size:90%;"| [[שטעטין]]</tr>
|}
|-
| 
|}

==קולטור==
===מוזיק===
ביים סוף פונעם 18טן יארהונדערט האט פוילישע קלאסישע מוזיק אנטוויקלט אין נאציאנאלע פארעמען ווי דער [[פאלאנעז]]. אינעם 19טן יארהונדערט זענען די מערסט פאפולערע קאמפאזיטארן געווען יאזעף אייזנער און זיינע תלמידים [[פרעדעריק שאפען]] און איגנאצי דאבזשינסקי.



== טוריסטישע אנווייזונגען ==
מען מעג אריינברענגען אין פוילן בלויז ביז 5000 [[איירא]].

די פוילישע מטבע איז דער זלאָטע, וואס דאס ווערט צעטיילט אויף 100 גראָשין. 5 ערליי שטרות איז דא דארט, וואו פאלגנד: 10, 20, 50, 100, 200 זלאטעס. און 9 ערליי מטבעות: 1, 2, 5, 10, 20, 50 גראשין.

דער צוגלייך צו אויסלענדישע מטבעות איז ווי פאלגנד: אמעריקאנער 1 דאלער: 4.03 זלאטע. ישראל'דיגער 1 ש"ח: 0.96 זלאטע. 1 איירא: 3.70 זלאטע.

מען קען איבעראל געפונען געוועלבן וואס זענען געאייגנט אויפצוטוישן מטבעות, אין פויליש ווערט דאס גערופען "קאַנטאָר".

פּאָסט וואס מען שיקט ארויס פון פוילן וועט אנקומען אינדרויסן פון אייראפע נאך צוויי וואכן. דער פרייז פאר א מארקע איז 2 זלאטע.

די מעגנאטישע קאָלינג קארד'ס וואס מען דארף אריינלייגן אינעם פובליק טעלעפאן סיי ווען און סיי ווי אימער מען וויל רופען, איז דא דריי ערליי: 1וואס מען קען רופן 25 מאהל (פרייז: 11.30 זלאטע), וואס מען קען רופען 50 מאהל (פרייז: 20.40 זלאטע), און 100 מאהל (פרייז: 37.20 זלאטע). נעמט אינאכט אז נאך יעדע דריי מינוט וואס מען רעדט גייט דאס שוין אריין צום קומעדיגע מאהל. אזוי א א קאלינג קארד וואס האט צ.ב.ש. 25 מאהל קען מען רעדן בלויז 75 מינוט.

ווען איר וועט רופען א נומער וואס האט בלויז 6 נומערן וועט איר הערן אויפן טעלעפאן אויף פארשידענע שפראכן (אויך ענגליש; ווארט מיט געדולד) אינסטרוקציעס וואספארא נומערן צו ניצען.

אויב די נומער וואס איר רופט הויבט זיך אן מיט די נומער:

1 אדער 2- לייגט צו 4 אנפאנג פונעם טעלפעאן נומער.

3, 4 אדער 5 - לייגט צו 6.

6, 7, 81, 83, 84, 85 - לייגט צו 2.

86, 87, 88, 89 - לייגט צו 3.

ווען איר רופט פון פוילן צו פוילן, דארפט איר דריקן צום ערשט 0, דערנאך דעם עריע קאד 1033, 1044, 1055 אדער 1066, ווענד זיך פון וועלכע טעלפאן קאמפאני איר רופט, דאן דעם נומער.

פון פולין צו ארץ ישראל דארפט איר דריקען 00-972 און דאן דעם נומער (נישט קיין 0 פאר די נומער).

פאר הילף דריקט 913 צו וויסען טעלעפאן נומערן פון יענעם פלאץ; 912 פאר גאנץ פולין; 908 פאר דער גאנצער וועלט, פונדעסטוועגן זייט געראכטן אז דער אויפן אנדערן זייט טרייבל וועט נישט קענען קיין ענגליש.

א פעקס קען מען שיקן פון יעדן פאסט אפיס, מיטן באצאלן די זעלבע פרייז וואו סתם א טעלעפאן-רוף.

פאר עמורדזשענסי -ארבעט די פאלעגנדע נומערן פאר אומזינסט 24 שעה א טאג: 998 פייער-לעשער, 999 אמבאלאנס; 997 פאליציי (אדער 112 פון א סעליולער טעלעפאן). און וואו אויבענדערמאנט זייט געראכטן אז דער אויפן אנדערן זייט טרייבל וועט נישט קענען קיין ענגליש...

די פוילישע חגאות זענען וואו פאלגענד: 1טן יאנואר; 1טן מאי; 3טן מאי; 15טן אויגוסט; 1טן נאוועמבער; 11טן נאוועמבער; 25-26 דעצעמבער. 






<br clear="all" />

{{yivo|text=<span dir="ltr">poyln iz a land in eyrope. zayn hoyptshtot iz varshe.</span>
}}




* [[װאַרשע]]

== כדאי צו זען ==

<gallery>
Image:2022 Warszawa widok z PKiN na wieżowce koło Emilii Plater, 1.jpg|[[װאַרשע]]
Image:Pałac Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie 14.JPG|[[װאַרשע]]
Image:Warsaw palace.jpg|[[װאַרשע]]
Image:Poland-00741 - Palace Prezydencki (31071435322).jpg|[[װאַרשע]]
Image:Warszawa Copernicus.png|[[װאַרשע]]
Image:Warsaw church.jpg|[[װאַרשע]]
Image:Warsaw Church of the Holiest Saviour 2005.jpg|[[װאַרשע]]
Image:Warszawa synagoga Nozykow 03.jpg|[[װאַרשע]]
Image:Kraków_Sukiennice.jpg|[[קראָקע]]
Image:Piazza_del_Mercato_di_Cracovia.JPG|[[קראָקע]]
Image:Krakow-Wawel-Courtyard.jpg|[[קראָקע]]
Image:Krakow-Wawel_cathedral.jpg|[[קראָקע]]
Image:Kalplica wawel.jpg|[[קראָקע]]
Image:Krakow nagrobek Kazimierza W.jpg|[[קראָקע]]
Image:Krakau_PeteruPaul.jpg|[[קראָקע]]
Image:Krakow_Boze_Cialo-2.jpg|[[קראָקע]]
Image:Teatr Slowackiego.JPG|[[קראָקע]]
Image:Gothic altar veit stoss.jpg|[[קראָקע]]
Image:Pl-gdansk-neptun2004.jpg|[[דאַנציג]]
Image:ZURAW-Gdansk 2004 ubt.jpeg|[[דאַנציג]]
Image:Bazylika mariacka gdansk ubt.jpeg|[[דאַנציג]]
Image:Gdansk Radhuset.jpg|[[דאַנציג]]
Image:Oliwa kathedraal.jpg|[[דאַנציג]]
Image:Wroclaw 1.jpg|[[ברעסלוי|װראָצלאַװ]]
Image:Breslau-rathaus.jpg|[[װראָצלאַװ]]
Image:Wrocław - Archikatedra św. Jana Chrzciciela (1).jpg|[[װראָצלאַװ]]
Image:Uniwersytet Wrocławski – Aula Leopoldina The University of Wroclaw – Aula Leopoldina (32006423730).jpg|[[װראָצלאַװ]]
Image:Bielsko-Biała Town Hall.jpg|[[ביליץ]]
Image:Teatr Polski w Bielsku-Białej 2.jpg|[[ביליץ]]
Image:Sułkowski Castle, Bielsko-Biała 2.jpg|[[ביליץ]]
Image:Torun-Rynek-ratusz-2.jpg|[[טאָרן]]
Image:Torun-palac-dambskich.jpg|[[טאָרן]]
Image:Ratusz Poznan od Wielkiej.jpg|[[פּױזן]]
Image:Poznan Fara 106-07.jpg|[[פּױזן]]
Image:Katedra w Łowiczu.PNG|[[לאָוויטש]]
Image:Kościół pw Matki Bożej Łaskawej.JPG|[[לאָוויטש]]
Image:Muzeum w Łowiczu.JPG|[[לאָוויטש]]
Image:5 Lublin 04.jpg|[[לובלין]]
Image:Stare_Miasto_w_Lublinie_-_kaplica_św._Trójcy_i_donżon_na_zamku.jpg|[[לובלין]]
Image:Bydgoszcz Spichrze.jpg|[[בידגאש]]
Image:Rogalin palac (1).jpg|[[ראגאלין]]
Image:Pulawy palac czartoryskich.jpg|[[פּילעװ]]
Image:Poland - Ksiaz castle.jpg|[[קשוינז]]
Image:Zamek w Pszczynie003 kpjas.jpg|[[פשטשינע]]
Image:Jasna Góra 20050919.JPG|[[טשענסטכאוו]]
Image:Kielce palace 2.jpg|[[קעלץ]]
Image:Zamosc ratusz.jpg |[[זאמאשטש]]
Image:Poland Baranow - Castle.jpg|[[באראנאוו]]
Image:Kazimierz Dolny (kamienica pod sw Mikolajem i Krzysztofem) 01.jpg|[[קוזמיר]]
Image:Janowiec dziedziniec.jpg|[[יאנאווצע]]
Image:Nowy Wiśnicz.jpg|[[ווישניצא]]
Image:Ogrodzieniec.jpg|[[אגראדזשענצע]]
Image:Rzeszów zamek 2004b.jpg|[[רײשע]]
טעקע:Panorama of Malbork Castle, part 4.jpg|[[מאלבארק]]
טעקע:Poland Frombork - Cathedral Hill.jpg|[[פראמבארק]]
טעקע:Golub-Dobrzyn2.jpg|[[Golub-Dobrzyń]]
Image:Kwidzyn zamek.JPG|[[קווידזין]]
Image:Moszna zamek4.jpg|[[Moszna (powiat krapkowicki)|מאשנע]]
Image:Tatry Panorama01xxx.jpg|[[טאטרי]]
</gallery>

== רעפערענצן ==
{{רעפליסטע
|refs=

<ref name="nationmaster">NationMaster.com 2003–2007, [http://www.nationmaster.com/country/pl-poland Poland, Facts and figures]</ref>

<ref name="CSO_2008">{{cite web |title=Concise Statistical Yearbook of Poland, 2008|publisher=[[Central Statistical Office (Poland)]] |date=28 July 2008 |url=http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_maly_rocznik_statystyczny_2008.pdf |format=PDF|accessdate=2008-08-12|archiveurl=http://web.archive.org/web/20110714055236/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_maly_rocznik_statystyczny_2008.pdf|archivedate=2011-07-14}}</ref>

}}

{{קאמאנסקאט|Poland|פוילן}}
{{לענדער פון אייראפע}}
{{לענדער ארום דעם באלטישן ים}}
{{ארגאניזאציע פאר עקאנאמישע קאאפעראציע און אנטוויקלונג}}
{{EU מיטגלידער}}

[[קאַטעגאָריע:פוילן|*]]
[[קאַטעגאָריע:לענדער אין אייראפע]]