באַקוקן דעם מקור פון בענדין

{{יישוב
|נאמען= בענדין
|סארט יישוב= שטאט
|אמטשפראך נאמען= Będzin
|הערב= POL Będzin COA.svg
|פאן= POL Będzin flag.svg
|בילד= Zamek w Będzinie.jpg
|באשרייבונג= בענדינער שלאס
|מדינה= {{פאן פוילן}}
|אפטייל טיפ=
|אפטייל נאמען=
|געביט= [[זאגלעמביע]]
|ראיאן= [[שלעזישע וואיוואדעשאפט]]
|דיסטריקט= [[בענדין דיסטריקט]]
|בירגערמייסטער= ראַדאסלאַוו באַראַן<br/>
(Radosław Baran)
|גובערנאטאר=
|טיפ אונטעראפטייל=
|דיסטריקטן אין ראיאן=
|שטעט אין ראיאן=
|ראיאן הויפטשטאט=
|מוטערשטאט=
|אפיציעלע שפראך=
|שטח= 37.37
|הייך= 176
|גרינדונג דאטע= [[9טער י"ה]]
|באפעלקערונג= 58,639
|באפעלקערונג יאר= 2008
|באפעלקערונג הערה=
|מטרופולין=
|הערת מטרופולין=
|צפיפות= 1,569.1
|קאארדינאטן= {{coord|50|20|N|19|7|E|display=inline,title|type:city}}
|צייט זאנע= +1
|אתר אינטרנט= http://www.bedzin.pl
|מאפע=
|פרטימדיקע מאפע=
|סטאטיסטיק=
}}
'''בענדין''' ([[פויליש]]: ''Będzin'', בענדזין; [[דייטש]]: ''Bendzin, Bendsburg'') איז א [[שטאט]] אין [[זאגלעמביע]] געביט אין דרום [[פוילן]], 61 ק"מ מערב פון [[קראקע]]. ביזן [[חורבן אייראפע]] איז די שטאט געווען דער יידישער צענטער פון זאגלעמביע.

==היסטאריע==
לויט [[ארכעאלאגיע|ארכעאלאגישע]] אויסגעפינען, האט די שטאט אנגעהויבן אין דעם פריערדיקן [[מיטל אלטער]]. דאס דארף בענדין ווערט דערמאנט אין יאר [[1301]]. בענדין איז געווארן א [[שטאט]] אין [[1358]], ווען מען האט איר געשאנקען מיט [[מאגדבורג רעכטן]].

ביז דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]] איז א היפשטער טייל פון בענדינס איינוואוינער געווען [[ייד]]ן, אבער די מערהייט פון זיי האט מען געשיקט אין דעם [[אוישוויץ]] [[פארניכטונגס לאגער]] ביז זומער [[1943]]. 

אין [[2008]] האבן געוואוינט אין דער שטאט 58,639 מענטשן.

==יידן אין בענדין==
בענדין איז איינע פון די אוראלטע [[יידישע געמיינדע]]ס אין [[פוילן]]. דער יידישער יישוב האט זיך אנטוויקלט פון דעם שפעטערדיקן מיטל־אלטער. די ערשטע יידן זענען אנגעקומען אין דעם [[13טער י"ה|13טן יארהונדערט]], און רוב פון זיי האבן זיך באשעפטיקט מיט [[לאנדווירטשאפט]] און [[מסחר]]. די יידישע קהילה האט זיך אויפגעשטעלט אין דעם 14טן יארהונדערט א דאנק דעם מלך [[קאזימיר דער גרויסער]], וואס האט געשאנקען ספעציפישע רעכטן צו די יידן אז זיי זאלן מעגן וואוינען אין דער שטאט.

אין דעם [[רוסלענדישע אימפעריע|רוסישן]] [[צענזוס]] פון [[1897]] זענען די יידן געווען  51% פון 21,000 איינוואוינער אין דער שטאט, און אין דעם פוילישן צענזוס פון 1921 האט די צאל יידן דערגרייכט 17,298 און זייער טייל אין דער באפעלקערונג פון דער שטאט איז געשטיגן ביז 62.1%. 
אום [[4טן סעפטעמבער]] [[1939]], מיטן אויסברוך פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]], האט די [[ווערמאכט|דייטשע ארמיי]] איינגענומען דעם געגנט, און [[עס עס]] זעלנער האבן פארברענט די שטאטישע [[שול]] און  דערמארדעט אסאך יידן פון דער שטאט. אין [[1942]] האבן זיי אויפגעשטעלט א [[געטא]] אין דער שטאט וואו מען האט קאנצענטריט די יידישע באפעלקערונג, און אין מיי האט מען אנגעהויבן פארטרייבן די יידן  צום אוישוויץ פארניכטונגס לאגער. ביז זומער 1943 האט מען געשיקט די מערהייט פון די יידן אין דער שטאט אין אושוויץ.

==באקאנטע פערזענלעכקייטן פון בענדין==
*הרב [[דוב בעריש הערציגער]] (נפטר   [[ה'תר"ו]], [[1846]]) - הויפט רב פון בענדין, א תלמיד פון רבי [[ירמיהו מאטערסדארפער]]. 
*הרב [[הירש העניך הכהן לעווין]] - אב"ד בענדין, איידעם פונעם [[שפת אמת]] און מחבר פונעם ספר "יכהן פאר".
*[[יהושע פראווער]] ([[1917]] - [[1990]]) - [[ישראל]]דיקער [[היסטאריקער]], געווינער פון [[ישראל פריז]].
*הרב [[יצחק זילבערשטיין]]  (געב' [[1934]]) - רב פון רמת אלחנן געגנט אין [[בני ברק]], אן איידעם ביי הרב [[יוסף שלום אלישיב]].

==צווילינג שטעט==
* {{פאן אונגארן|[[טאטאבאניע|טאַטאַבאַניע]]}}
* {{פאן רוסלאנד|[[איזשעווסק]]}} 
* {{פאן ליטע|[[קאשעדאר]] (Kaišiadorys)}}  

==וועבלינקען==
* אריה רוזן, [http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=27783&st=&pgnum=24 בנדין - עיר ואם בישראל], (אין בית יעקב צייטשריפט, באנד 70, אדר תשכ"ה) {{PDF}}
* [http://www.moreshetyahadutpolin.org/glossary/236.html בנדין], מרכז מורשת יהדות פולין
* {{ספר יזכור|[[מאיר שמעון גשורי]] (עורך)|סוסנוביץ|2880|"ספר סוסנוביץ והסביבה", 1973, עמ' 109-105.}}
* {{ספר יזכור||זגלמביה|1194|"פנקס זאגלעמביע"}}
* {{יידישגען|493096}}

[[קאַטעגאָריע:שטעט און שטעטלעך אין פוילן]]
[[קאַטעגאָריע:אידישע יישובים אין אייראפע]]