אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "וויליאמסבורג, ברוקלין"

פֿון װיקיפּעדיע
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
מאין תקציר עריכה
טאַגן: וויזועלער רעדאקטירונג מאביל־רעדאַקטירונג מאביל וועב־רעדאקטירונג
אין תקציר עריכה
שורה 4: שורה 4:
[[טעקע:Willibldg.jpg|קליין|340x340פיקס|א טיפישע ניי-וויליאמסבורגער געביידע]]
[[טעקע:Willibldg.jpg|קליין|340x340פיקס|א טיפישע ניי-וויליאמסבורגער געביידע]]
[[טעקע:Brooklyn from the Air.jpg|קליין|250x250פיקס|דער וויליאמסבורגער אומגעגנט פון דער הייעך]]
[[טעקע:Brooklyn from the Air.jpg|קליין|250x250פיקס|דער וויליאמסבורגער אומגעגנט פון דער הייעך]]
[[טעקע:Navyyard.jpg|קליין|250x250פיקס|דער נעיווי יארד אינדוסטריעלער געגנט וואס גרעניצט זיך מיט וויליאמסבורג]]
'''וויליאַמסבורג''' ([[ענגליש]]: ''Williamsburg'') איז אַ געגנט אין צפון [[ברוקלין]], [[ניו-יאָרק]], צופיסנס פונעם [[וויליאמסבורג בריק]] וואס פירט קיין [[מאנהעטן]]. ער האט א גרויסע געמיינדע פון חרדי'שע יידן.
[[טעקע:Willitznius.jpg|קליין|250x250פיקס|א טאוועל אין גאס וואס רופט צו צניעותדי'גע קליידונג]]
[[טעקע:Satmarwilli.jpg|קליין|250x250פיקס|ר' [[זלמן לייב טייטלבוים]] פון סאטמאר ביי א באגלייטן אויף די וויליאמסבורגער גאסן]]
[[טעקע:1Zelda.jpg|קליין|340x340פיקס|דער באקאנטער וויליאמסבורגער געשעפטסמאן זעלדא פארטראכטערהייט]]
[[טעקע:Williamsb. flag.jpg|קליין|406x406פיקס|ביים פארברענען דעם ציוניסטישן פאן אום פורים נאכמיטאג ביי ליע עוו. קאר. היוז סט.]]
'''וויליאַמסבורג''' ([[ענגליש]]: Williamsburg) איז אַ געגנט אין צפון [[ברוקלין]], [[ניו-יאָרק]], צופיסנס פונעם [[וויליאמסבורג בריק]] וואס פירט קיין [[מאנהעטן]]. עס האט א גרויסע געמיינדע פון חרדי'שע אידן.


== באפעלקערונג ==
== באפעלקערונג ==
די מערהייט איינוואוינער היינט צו טאג זענען [[חסיד]]ישע [[איד]]ן מערסטנס אונגארישע אפשטאמיגע וואס האבן זיך אהערגעצויגען אין די יארן נאך דער [[צווייטער וועלט מלחמה]]. אויך וואוינען דארטן א באדייטנדע צאל אפשטאמיגע פון [[פארטא ריקא]], [[שווארצע]] און [[ארטיסטן]].
די מערהייט איינוואוינער היינט צו טאג זענען [[חסידות|חסידישע]] אידן מערסטנס [[אונגארישער אידנטום|אונגארישע]] אפשטאמיגע וואס האבן זיך אהערגעצויגען אין די יארן נאך דער [[צווייטער וועלט מלחמה]]. אויך וואוינען דארטן א באדייטנדע צאל אפשטאמיגע פון [[פארטא ריקא]], [[שווארצע]] און [[ארטיסטן]].


די אידישע באפעלקערונג אין וויליאמסבורג זענען צוטיילט צו א באדייטענדע צאל געמיינדעס. די גרעסטע געמיינדע איז [[סאטמאר (הויף)|סאטמאר]], וואס איז היינט צוטאגס צוטיילט צווישן די צוויי גרויסע פראקציעס, די [[זאליס]] און די [[אהרונים]]. ווי אויך זענען דא דארטן די גרעסערע קהילות ווי [[פאפא (הויף)|פאפא]], [[וויזשניץ (הויף)|וויזשניץ]], קראלי, [[ספינקא (הויף)|ספינקא]], [[קלויזענבורג]], וויען, נייטרא, [[קראסנא]], [[צעהלים]], שאפראן, דינוב, [[סקווירא (הויף)|סקווירא]], [[בעלזא|בעלז]] , [[בעלז-מאכניווקע]] און נאך. טייל פון די האבן אייגענע שולן, תלמוד תורה'ס פאר יונגלעך, בתי חינוך פאר מיידלעך און [[קעמפס]] אין די [[קעטסקילס]] פארן זומער. א טייל האבן אויך אייגענע מקוה'ס, זאלן, מצה בעקערייען, און פארשידענע ערליי אינסטיטוציעס וואס פעלט זיך אויס צום אידישן לעבן.
די אידישע באפעלקערונג אין וויליאמסבורג זענען צוטיילט צו א באדייטענדע צאל געמיינדעס. די גרעסטע געמיינדע איז [[סאטמאר (הויף)|סאטמאר]], וואס איז היינט צוטאגס צוטיילט צווישן די צוויי גרויסע פראקציעס, די [[זאליס]] און די [[ארונים]]. ווי אויך זענען דא דארטן די גרעסערע קהילות ווי [[פאפא (הויף)|פאפא]], [[וויזשניץ (הויף)|וויזשניץ]], קראלי, [[ספינקא (הויף)|ספינקא]], [[קלויזענבורג]], וויען, נייטרא, [[קראסנא]], [[קהילת צעהלים|צעהלים]], [[קהילת שאפראן|שאפראן]], [[דינוב]], [[סקווירא (הויף)|סקווירא]], [[בעלזא]], [[בעלז-מאכניווקע]] און נאך. טייל פון די האבן אייגענע [[שול]]ן, [[תלמוד תורה]]'ס פאר יונגלעך, [[שולע]]ס פאר מיידלעך און [[קעמפס]] אין די [[קעטסקילס]] פארן זומער. א טייל האבן אויך אייגענע [[מקוה]]'ס, זאלן, [[מצה בעקעריי]]ען, און פארשידענע ערליי אינסטיטוציעס וואס פעלט זיך אויס צום אידישן לעבן.


עס איז פארהאן א באקאנטער ניגון פון ר' [[יום טוב עהרליך]] אויף זיין [[יידיש נחת (אלבאם)|יידיש נחת קאסעטע]], ווי ער באזינגט די אידישע שטאט וויליאמסבורג אין זיינע צייטן, און לייגט עס אראפ מיט הערליכע פארבען, ווי עס ווירבלט אידישקייט אין אלע ווינקלען, תלמודי תורות און ישיבות, אפילו דאקטוירם לויערס אלעס איז עהרליך און פרום, די פרויען צניעות'דיג, פארציילט פון אלע אידישע קהילות וואס עס עקזיסטירן דארט, יעדער לויט זיין מנהג און שורש, און פארגעסט נישט צו פארציילן פון זיין סטאלינער ביהמ"ד "און די סטאלינער חסידים שרייען".
עס איז פארהאן א באקאנטער ניגון פון ר' [[יום טוב עהרליך]] אויף זיין [[יידיש נחת (אלבאם)|יידיש נחת קאסעטע]], ווי ער באזינגט די אידישע שטאט וויליאמסבורג אין זיינע צייטן, און לייגט עס אראפ מיט הערליכע פארבן, ווי עס ווירבלט אידישקייט אין אלע ווינקלען, תלמודי תורה און ישיבות, אפילו דאקטוירם, לויערס, אלעס איז עהרליך און פרום, די פרויען [[צניעות]]'דיג. ער פארציילט פון אלע אידישע קהילות וואס עקזיסטירן דארט, יעדער לויט זיין מנהג און שורש, און פארגעסט נישט צו פארציילן פון זיין [[סטאלין (הויף)|סטאלינ]]ער ביהמ"ד "און די סטאלינער חסידים שרייען".


== וויליאמסבורג אין נומערן ==
== וויליאמסבורג אין נומערן ==
שורה 20: שורה 25:
== פאליטיק און קאנטראווערסיעס ==
== פאליטיק און קאנטראווערסיעס ==
=== ארטיסטן ===
=== ארטיסטן ===
אין משך פון די לעצטע יארן האבן זיך אריינגעצויגן אין די געגנט פון צפון וויליאמסבורג פילע "היפסטערס" און "[[ארטיסטן]]", אינגערע לייט פונעם מיטל-העכערן סאציא-עקאנאמישן קלאס. דאס געגנט איז צוליב זיי אדורך א פראצעס פון גענטריפיקאציע, און דאס האט ארויף געברענגט ריעל עסטעיט פרייזן אין דעם גאנצן געגנד.
אין משך פון די לעצטע יארן האבן זיך אריינגעצויגן אין די געגנט פון צפון וויליאמסבורג פילע "[[היפסטער]]ס" און "ארטיסטן", אינגערע לייט פונעם מיטל-העכערן סאציא-עקאנאמישן קלאס. דאס געגנט איז צוליב זיי אדורך א פראצעס פון [[גענטריפיקאציע]], און דאס האט ארויף געברענגט [[ריעל עסטעיט]] פרייזן אין דעם גאנצן געגנד.


כאטש פילע פון די בנינים אין די היינט טייערע געגנט געהערן צו חסידים פון וויליאמסבורג, און דער איבערטויש פון דעם געגנט איז געווען פאר זיי לטובה, זענען אבער וויליאמסבורגער איינוואוינער אומצופרידן אויף די אנטוויקלונגען. טייל רופן דאס אן א "מכה" און האלטן אז זיי שאפן א ריזיגן מאראלישע סכנה פאר די חסיד'ישע איינוואוינער.
כאטש פילע פון די בנינים אין די היינט טייערע געגנט געהערן צו חסידים פון וויליאמסבורג, און דער איבערטויש פון דעם געגנט איז געווען פאר זיי לטובה, זענען אבער וויליאמסבורגער איינוואוינער אומצופרידן אויף די אנטוויקלונגען. טייל רופן דאס אן א "מכה" און האלטן אז זיי שאפן א ריזיגן מאראלישע סכנה פאר די חסיד'ישע איינוואוינער.


=== עירוב ===
=== עירוב ===
אין תש"ס יארן איז געווען א שערורי' אין וויליאמסבורג מיט אן [[עירוב]] וואס איז געשאפן געווארן קעגן דעםי דעת פון רוב רבנים און איינוואוינער פון וויליאמסבורג וואס האלטן אז דאס איז קעגן ערי הלכה, און אזוי אויך טענה'ן די סאטמאר'ע אידן אז דאס איז געווען קעגן דעם סאטמארער רבני'ס מיינונג צוליב וואס וויבאלד עס איז נישטא קיין איין רב וואס האט א כוח אויף דער שטאט אלס שטאטס רב, קען מען נישט אויפפאסן אויף דעם עירוב געהעריג, און ווי דער [[סאטמאר (הויף)|סאטמארער]] רב האט זיך אפאר מאל אויסגעדריקט פאר זיינע נאנטע אז אין מאנהעטען ווי דער רב הכולל האט געמאכט אן עירוב האבן זיך אידן נאך סומך געווען דערויף אסאך יארן נאכדעם וואס ער האט שוין נישט געלעבט און דער עירוב איז שוין לאנג נישט געווען כשר, [http://eruvonline.blogspot.com/2006/06/part-1-truth-about-satmar-rebbe-and.html ווידער איז דא וואס טענה'ן און ברענגען באווייזן אז די מעשה מיט מאנהעטן איז ארויסגעזויגן פון די פינגער פאר פאליטישע חשבונות]
אין תש"ס יארן איז געווען א שערורי' אין וויליאמסבורג מיט אן [[עירוב]] וואס איז געשאפן געווארן קעגן דעם דעת פון רוב רבנים און איינוואוינער פון וויליאמסבורג וואס האלטן אז דאס איז קעגן דער הלכה,{{מקור}} און אזוי אויך טענה'ן די סאטמאר'ע אידן אז דאס איז געווען קעגן דעם [[יואל טייטלבוים|סאטמארער רבי]]'נס מיינונג צוליב וואס וויבאלד עס איז נישטא קיין איין רב וואס האט א כח אויף דער שטאט אלס שטאטס רב, קען מען נישט אויפפאסן אויף דעם עירוב געהעריג, און ווי דער סאטמארער רב האט זיך אפאר מאל אויסגעדריקט פאר זיינע נאנטע אז אין מאנהעטן ווי דער [[רב הכולל]] האט געמאכט אן עירוב האבן זיך אידן נאך סומך געווען דערויף אסאך יארן נאכדעם וואס ער האט שוין נישט געלעבט און דער עירוב איז שוין לאנג נישט געווען כשר, ווידער איז דא וואס טענה'ן און ברענגען באווייזן אז די מעשה מיט מאנהעטן איז ארויסגעזויגן פון די פינגער פאר פאליטישע חשבונות.{{הערה|http://eruvonline.blogspot.com/2006/06/part-1-truth-about-satmar-rebbe-and.html}}


אנדערע פארציילן גאר אז ער זאל זיך האבן אפאר מאל אויסגעדריקט אז בעדפארד עוועניו איז א רשות הרבים דאורייתא, ע"כ קען מען נישט מאכן קיין עירוב אין וויליאמסבורג. א זאך וואס איז נישט פארשריבן, און אפילו עס איז געווען עירובין בחייו אין בעדפארד גארדענס, ראדני, אין סוכות, איז אבער קיינמאל נישט געווען קיין עירוב איבער בעדפארד עוו. ווייל דער סאטמארער רבי האט געהאלטן אז עס איז א רשות הרבים דאורייתא. אבער דער [[אודווארי]] רב ז"ל שרייבט אין זיין תשובה אז דער סאטמארער רב האט יא געשטיצט צו מאכן אן עירוב אין וויליאַמסבורג. דער עירוב אין וויליאמסבורג איז געבויט געווארן דורך ר' אשר גאלדהירש, א [[באיאן (הויף)|באיאנער]] חסיד.
אנדערע פארציילן גאר, א זאך וואס איז נישט פארשריבן, אז ער זאל זיך האבן אפאר מאל אויסגעדריקט אז בעדפארד עוועניו איז א רשות הרבים דאורייתא, דעריבער קען מען נישט מאכן קיין עירוב אין וויליאמסבורג, און אפילו עס איז געווען עירובין בחייו אין בעדפארד גארדענס, ראדני, אין סוכות, איז אבער קיינמאל נישט געווען קיין עירוב איבער בעדפארד עוועניו, ווייל ער האט געהאלטן אז עס איז א רשות הרבים דאורייתא. אבער דער [[אודווארי]] רב ז"ל שרייבט אין זיין תשובה אז דער סאטמארער רב האט יא געשטיצט צו מאכן אן עירוב אין וויליאַמסבורג. דער עירוב אין וויליאמסבורג איז געבויט געווארן דורך ר' [[אשר גאלדהירש]], א [[באיאן (הויף)|באיאנער]] חסיד.


למעשה האלטן זיך רובא דרובא פונעם וויליאמסבורגער עולם צוריק פון טראגן מיט'ן עירוב, און בלויז די [[באיאן (הויף)|באיאן'ער]] און די [[צאנז-קלויזענבורג (הויף)|צאנז-קלויזענבורג'ער]] און [[סקווירא (הויף)|סקווירא]] חסידים באניצן זיך דערמיט.
למעשה האלטן זיך מערסטנס פונעם וויליאמסבורגער ציבור צוריק פון טראגן מיט'ן עירוב. פון צייט צו צייט קומען פאר צוזאמקופטן און מארשן איבער די גאסן קעגן די וואס טראגן מיטן עירוב.


=== נאך פארשידענע מערכות ===
=== נאך פארשידענע מערכות ===
ווי אויך איז פארגעקומען במשך די יארן פילצאליגע מערכות איבער געשעפטן און ארגעניזאציעס מיט'ן ציל אנצוהאלטן די אפגעזונדערטע סטאנדארטן פון די אידישע וויליאמסבורג, אנגעהויבן יארן צוריק ביי גרינ'ס פיצא שאפ וואס איז געווען די ערשטע פיצא געשעפט אין וויליאמסבורג, און דערנאך ביים געוועזענעם גל-פז, ווי אויך ביי א מעיק-אפ געשעפט אויף 111 ליע עוו. ווי עס זענען פארגעקומען טעגליכע פראטעסטן במשך בין הזמנים ביז זיי זענען געצווינגען געווארן צו שפארן. ווי אויך ביי די מערכה קעגן אינטערנעט און סמארטפאון'ס איז געווארן אפגעהאלטן א פראטעסט אקעגן סאנרייס פאטא-געשעפט פאר'ן אנגעבליך פארקויפן סמארטפאון'ס פאר בחורים.
במשך די יארן איז פארגעקומען פילצאליגע מערכות איבער געשעפטן און ארגעניזאציעס מיט'ן ציל אנצוהאלטן די אפגעזונדערטע סטאנדארטן פון די אידישע וויליאמסבורג, אנגעהויבן יארן צוריק ביי [[גרין'ס פיצא שאפ]] וואס איז געווען די ערשטע [[פיצא]] געשעפט אין וויליאמסבורג, און דערנאך ביים געוועזענעם [[גל-פז]], ווי אויך ביי א מעיק-אפ געשעפט אויף ליע עוועניו ווי עס זענען פארגעקומען טעגליכע פראטעסטן במשך [[בין הזמנים]] ביז זיי זענען געצווינגען געווארן צו שפארן. ווי אויך ביי [[די מערכה קעגן אינטערנעט]] און [[סמארטפאון]]'ס איז געווארן אפגעהאלטן א פראטעסט אקעגן [[סאנרייס פאטא-געשעפט]] פאר'ן אנגעבליך פארקויפן סמארטפאון'ס פאר בחורים.


== גרענעצן פון דער אידישער געגנט ==
== גרענעצן פון דער אידישער געגנט ==
פון [[מערב]] זייט לויפט [[קענט עוועניו]], פון מזרח און צפון לויפט [[שיף]] די [[בראדוועי]] גאס. און פון דרום ווערט היינט צוטאגס פארעכענט [[לאפאיעט עוועניו]] די גרעניץ.[[טעקע:Navyyard.jpg|קליין|250x250פיקס|דער נעיווי יארד אינדוסטריעלער געגנט וואס גרעניצט זיך מיט וויליאמסבורג]]
פון [[מערב]] זייט לויפט [[קענט עוועניו]], פון מזרח און צפון לויפט [[שיף]] די [[בראדוועי]] גאס. און פון דרום ווערט היינט צוטאגס פארעכענט [[לאפאיעט עוועניו]] די גרעניץ.


== די פארשידענע געגנטער פון וויליאמסבורג ==
== די פארשידענע געגנטער פון וויליאמסבורג ==
גרויס-וויליאמסבורג איז איינגעטיילט אין פארשידענע קווארטאלן, אנגעהויבן ביי די סאוט-סייד געגנט וואס באשטייט בעיקר פון די סאוט 8 און סאוט 9 גאסן באוואוינט בעיקר דורך מיטל-יעריגע אידן, דערנאך די געגנט פון קליימער סט. -וואס רעכנט אריין פילע שטאטישע פראדזשעקטס- ביז די הייוועי, דערנאך אריבער די הייוועי -ווי עס געפונט זיך די גרעסטע טייל פון וויליאמסבורג- וואס איז אויסגעבויעט מיט אנגעפולטע גאסן פון בראונ-סטאון הייזער, דערנאך קומט די נייע געגנט וואס האט ערשט אנגעהויבן באוואוינט ווערן בערך תש"ס נאך וואס די קאמערציאלע פאבריקן האבן זיך אוועקגעצויגן פון דארט און אויף זייער ארט איז אויפגעקומען פילע גרויסע וואוינונג געביידעס (א גרויס טייל דערפון געבויט דורך דער ראבסקי גרופע), דער דאזיגער געגנט הייבט זיך אן בערך פון וואלאבאוט סט. וואו עס געפונען זיך גאר אסאך געשעפטן, און ציעט זיך פאר פילע לאנגע גאסן אראפ ביז לאפאיעט עוו. וואס דאס ווערט גערופן "ניי וויליאמסבורג". דערנאך איז דא א נייע געגנט וואס האט לעצטנס אנגעהויבן ווערן מער באוואוינט, די טרופ געגנט, וואס ציעט זיך היינט-צוטאגס אראפ מארסי עוו. און טאמפקינס ביז פולאסקי סט. נעב'ן דעם האום דיפאו געשעפט.
גרויס-וויליאמסבורג איז איינגעטיילט אין פארשידענע קווארטאלן, אנגעהויבן ביי די סאוט-סייד געגנט וואס באשטייט בעיקר פון די סאוט 8 און סאוט 9 גאסן באוואוינט בעיקר דורך מיטל-יעריגע אידן, דערנאך די געגנט פון קליימער סטריט - וואס רעכנט אריין פילע שטאטישע פראדזשעקטס - ביז די [[הייוועי]], דערנאך אריבער די הייוועי - ווי עס געפונט זיך די גרעסטע טייל פון וויליאמסבורג - וואס איז אויסגעבויעט מיט אנגעפולטע גאסן פון [[בראונ-סטאון הייזער]], דערנאך קומט די נייע געגנט וואס האט ערשט אנגעהויבן באוואוינט ווערן בערך תש"ס נאך וואס די קאמערציאלע פאבריקן האבן זיך אוועקגעצויגן פון דארט און אויף זייער ארט איז אויפגעקומען פילע גרויסע וואוינונג געביידעס (א גרויס טייל דערפון געבויט דורך דער [[ראבסקי גרופע]]), דער דאזיגער געגנט הייבט זיך אן בערך פון וואלאבאוט סטריט וואו עס געפונען זיך גאר אסאך געשעפטן, און ציעט זיך פאר פילע לאנגע גאסן אראפ ביז לאפאיעט עוועניו וואס דאס ווערט גערופן "ניי וויליאמסבורג". דערנאך איז דא א נייע געגנט וואס האט לעצטנס אנגעהויבן ווערן מער באוואוינט, די טרופ געגנט, וואס ציעט זיך היינט-צוטאגס אראפ מארסי עוועניו און טאמפקינס ביז פולאסקי סטריט נעבן דעם [[האום דיפאו]] געשעפט.

== צייטונגען און אויסגאבעס וואס זענען פארשפרייט אין וויליאמסבורג ==
== צייטונגען און אויסגאבעס וואס זענען פארשפרייט אין וויליאמסבורג ==
* [[וויליאסבורג בולעטין]]
* [[דער איד]]
* [[דער איד]]
* די צייטונג
* [[די צייטונג]]
* [[דער בלאט]]
* [[דער בלאט]]
* [[מעלות (מאגאזין)|מעלות]]
* [[מעלות (מאגאזין)|מעלות]]
* [[דער שטערן\שפאקטיוו]]
* [[דער שטערן]]
[[טעקע:Willitznius.jpg|קליין|250x250פיקס|א טאוועל אין גאס וואס רופט צו צניעותדי'גע קליידונג]]
* [[מאמענט]]
* [[מאמענט]]
די קנאישע קרייזן ווילן אז מען זאל נישט פארקויפן די [[המודיע]] צייטונג אין וויליאמסבורג, אזוי אויך די משפחה און עמי מאגאזינען. א ספעציעל אגרעסיווע קאמפיין איז פארגעקומען אנטקעגן די עמי מאגאזין אין ווינטער פון תשע"ב.

* [[אידישער טריביון]]
די קנאישע קרייזן ווילן אז מזאל נישט פארקויפן די [[המודיע]] צייטונג אין וויליאמסבורג, אזוי אויך די משפחה און עמי מאגאזינען. א ספעציעל אגרעסיווע קאמפיין איז פארגעקומען אנטקעגן די עמי מאגאזין אין ווינטער פון תשע"ב.


== באוואוסטע רבנישע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג ==
== באוואוסטע רבנישע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג ==

=== געוועזענע ===
=== געוועזענע ===
* רבי [[יואל טייטלבוים]] זצ"ל (1888-1979 נפטר כ"ו אב תשל"ט) סאטמאר
* רבי [[יואל טייטלבוים]] זצ"ל (1888-1979 נפטר כ"ו אב תשל"ט) סאטמאר
שורה 69: שורה 70:
* רבי [[אלחנן יוסף הערצמאן]] ז"ל מגדולי בעלי המוסר
* רבי [[אלחנן יוסף הערצמאן]] ז"ל מגדולי בעלי המוסר
* רבי [[פישל הערשקאוויטש]] זצ"ל אב"ד האליין (נפ' [[ה'תשע"ז|תשע"ז]])
* רבי [[פישל הערשקאוויטש]] זצ"ל אב"ד האליין (נפ' [[ה'תשע"ז|תשע"ז]])
* רבי [[אהרן גד כ"ץ]] זצ"ל אב"ד קאפיש


=== היינטיקע ===
=== היינטיקע ===
[[טעקע:Satmarwilli.jpg|קליין|250x250פיקס|ר' [[זלמן לייב טייטלבוים]] פון סאטמאר ביי א באגלייטן אויף די וויליאמסבורגער גאסן]]
* רבי [[זלמן לייב טייטלבוים]] מסאטמאר
* רבי [[זלמן לייב טייטלבוים]] מסאטמאר
* רבי [[ישראל חיים מנשה פרידמאן]] שליט"א ראב"ד סאטמאר
* רבי [[ישראל חיים מנשה פרידמאן]] שליט"א ראב"ד סאטמאר
שורה 83: שורה 84:
* רבי [[טודרוס זילבער]] שליט"א אב"ד יאוואזשנא
* רבי [[טודרוס זילבער]] שליט"א אב"ד יאוואזשנא
* רבי [[חיים מערץ]] שליט"א אב"ד [[תולעת יעקב]]
* רבי [[חיים מערץ]] שליט"א אב"ד [[תולעת יעקב]]
* רבי [[אהרן גד כ"ץ]] שליט"א אב"ד קאפיש
* רבי [[שלמה לייב וויינבערגער]] שליט"א אב"ד פאיע
* רבי [[שלמה לייב וויינבערגער]] שליט"א אב"ד פאיע
* רבי [[זלמן לייב פילאפ]] שליט"א חבר בד"צ [[התאחדות הרבנים]] ובד"צ [[סאטמאר (הויף)|סאטמאר]]
* רבי [[זלמן לייב פילאפ]] שליט"א חבר בד"צ [[התאחדות הרבנים]] ובד"צ [[סאטמאר (הויף)|סאטמאר]]
שורה 90: שורה 90:


== באוואוסטע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג ==
== באוואוסטע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג ==

=== געוועזענע ===
=== געוועזענע ===
* [[יחזקאל ווערצבערגער (שמש)]]
* ר' [[יום טוב עהרליך]]
* ר' [[יום טוב עהרליך]]


שורה 100: שורה 98:
* [[משה פרידמאן (גבאי)]]
* [[משה פרידמאן (גבאי)]]
* ר' [[אברהם שלמה יאווא]]
* ר' [[אברהם שלמה יאווא]]
* [[עבי שטיין]]
* [[בערי קליין]]

== באוואוסטע כאראקטערן פון וויליאמסבורג ==
[[טעקע:1Zelda.jpg|קליין|340x340פיקס|דער באקאנטער וויליאמסבורגער געשעפטסמאן זעלדא פארטראכטערהייט]]
*
* [[קאפקעיק לעידי]]
* [[זעלדא]]


== אידישע ארגאניזאציעס פון וויליאמסבורג ==
== אידישע ארגאניזאציעס פון וויליאמסבורג ==
שורה 118: שורה 108:
* [[קרן עזר]]
* [[קרן עזר]]
* [[ביקור חולים ד'סאטמאר]]
* [[ביקור חולים ד'סאטמאר]]
[[טעקע:Williamsb. flag.jpg|קליין|406x406פיקס|ביים פארברענען דעם ציוניסטישן פאן אום פורים נאכמיטאג ביי ליע עוו. קאר. היוז סט.]]
* [[דור ישרים]]
* [[דור ישרים]]
* [[חוש (מוסד)|חוש]]
* [[חוש (מוסד)|חוש]]


== בילדער פון וויליאמסבורג ==
== היסטאָריע פון די נאמען==
אין יאַר תקנ"ב האָט [[ריטשאַרד מ. װאוּדהאל]] אָפּגעקױפט דרײצן [[אקער]] אריבער די [[איסט ריווער]] טייך און עס אַ נאָמען געגעבן נאָך [[יונתן װיליִאַמס]].

== וועבלינקען ==
=== בילדער פון וויליאמסבורג ===
* [http://5starfinephotography.zenfolio.com/p871365782 בילדער פון אידן אין וויליאמסבורג]
* [http://5starfinephotography.zenfolio.com/p871365782 בילדער פון אידן אין וויליאמסבורג]
* [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?f=63&t=11128 בילדער פון אמאליגן וויליאמסבורג אויף אייוועלט]
* [http://www.nyc-architecture.com/WBG/wbg-history.htm wbg-history וומס"ב היסטאריע אין בילדער]


* [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?f=63&t=11128 בילדער פון אמאליגן וויליאמסבורג אויף אייוועלט]
=== פילמען און ביכער וועגן וויליאמסבורג ===

== פילמען און ביכער וועגן וויליאמסבורג ==
* א פילם פון [[חסיד]]ישע [[ייִדישקײט|ייִדן]] פון יאר תשנ"ז [http://www.pbs.org/alifeapart A Life Apart, Hasidism in America]
* א פילם פון [[חסיד]]ישע [[ייִדישקײט|ייִדן]] פון יאר תשנ"ז [http://www.pbs.org/alifeapart A Life Apart, Hasidism in America]
* א  בוך פון [[חסיד]]ישע [[ייִדישקײט|ייִדן]] [http://www.amazon.com/Hasidic-People-Place-New-World/dp/0674381165 Hasidic People: A Place in the New World]
* א  בוך פון [[חסיד]]ישע [[ייִדישקײט|ייִדן]] [http://www.amazon.com/Hasidic-People-Place-New-World/dp/0674381165 Hasidic People: A Place in the New World]


=== נאך ===
== היסטאָריע פון די נאמען==
אין יאַר תקנ"ב האָט [[ריטשאַרד מ. װאוּדהאל]] אָפּגעקױפט דרײצן [[אקער]] אריבער די [[איסט ריווער]] טייך און עס אַ נאָמען געגעבן נאָך [[יונתן װיליִאַמס]].

== וועבלינקען ==
* [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=6870 היסטאריע פון וויליאמסבורג אויף אייוועלט]
* [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=6870 היסטאריע פון וויליאמסבורג אויף אייוועלט]
* וויליאמסבורג ארד [http://wburg.com/about.html WBURG]
* רבנים אין די בראשית יארן פון וויליאמסבורג אויף אייוועלט
* וויליאמסבורג פארשידענארטיגס [http://www.billburg.com Billburg]
* וויליאמסבורג מאגאזין [http://www.freewilliamsburg.com Free Willamsburg]
* [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg Our Brooklyn-Williamsburg]
* בילדער פון אמאליגע חסידישע לעבן אין וומס"ב [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg/herzberg-photo.jsp Herzberg Photos]
* וויליאמסבורג לייברערי [http://www.brooklynpubliclibrary.org/branch_library_detail.jsp?branchpageid=126 Williamsburgh Library]


* וומס"ב ארד [http://wburg.com/about.html WBURG]
* וומס"ב פארשידענארטיגס [http://www.billburg.com Billburg]
* וומס"ב מאגאזין [http://www.freewilliamsburg.com Free Willamsburg]
* וומס"ב היסטאריע אין בילדער
[http://www.nyc-architecture.com/WBG/wbg-history.htm wbg-history]

[http://www.nyc-architecture.com/WBG/WBG.htm wbg-history]

[http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg Our Brooklyn-Williamsburg]
* בילדער פון אמאליגע חסידישע לעבן אין וומס"ב [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg/herzberg-photo.jsp Herzberg Photos]
* וומס"ב לייברערי [http://www.brooklynpubliclibrary.org/branch_library_detail.jsp?branchpageid=126 Williamsburgh Library]


{{פרומע אידישע געגנטן}}
{{פרומע אידישע געגנטן}}

{{ברוקלין}}
{{ברוקלין}}



רעוויזיע ביי 02:58, 23 סעפּטעמבער 2019

דער וויליאמסבורג בריק
אידן שפאצירן אויפ'ן בריק
די דושינסקי הייזער
א טיפישע ניי-וויליאמסבורגער געביידע
דער וויליאמסבורגער אומגעגנט פון דער הייעך
דער נעיווי יארד אינדוסטריעלער געגנט וואס גרעניצט זיך מיט וויליאמסבורג
א טאוועל אין גאס וואס רופט צו צניעותדי'גע קליידונג
ר' זלמן לייב טייטלבוים פון סאטמאר ביי א באגלייטן אויף די וויליאמסבורגער גאסן
דער באקאנטער וויליאמסבורגער געשעפטסמאן זעלדא פארטראכטערהייט
ביים פארברענען דעם ציוניסטישן פאן אום פורים נאכמיטאג ביי ליע עוו. קאר. היוז סט.

וויליאַמסבורג (ענגליש: Williamsburg) איז אַ געגנט אין צפון ברוקלין, ניו-יאָרק, צופיסנס פונעם וויליאמסבורג בריק וואס פירט קיין מאנהעטן. עס האט א גרויסע געמיינדע פון חרדי'שע אידן.

באפעלקערונג

די מערהייט איינוואוינער היינט צו טאג זענען חסידישע אידן מערסטנס אונגארישע אפשטאמיגע וואס האבן זיך אהערגעצויגען אין די יארן נאך דער צווייטער וועלט מלחמה. אויך וואוינען דארטן א באדייטנדע צאל אפשטאמיגע פון פארטא ריקא, שווארצע און ארטיסטן.

די אידישע באפעלקערונג אין וויליאמסבורג זענען צוטיילט צו א באדייטענדע צאל געמיינדעס. די גרעסטע געמיינדע איז סאטמאר, וואס איז היינט צוטאגס צוטיילט צווישן די צוויי גרויסע פראקציעס, די זאליס און די ארונים. ווי אויך זענען דא דארטן די גרעסערע קהילות ווי פאפא, וויזשניץ, קראלי, ספינקא, קלויזענבורג, וויען, נייטרא, קראסנא, צעהלים, שאפראן, דינוב, סקווירא, בעלזא, בעלז-מאכניווקע און נאך. טייל פון די האבן אייגענע שולן, תלמוד תורה'ס פאר יונגלעך, שולעס פאר מיידלעך און קעמפס אין די קעטסקילס פארן זומער. א טייל האבן אויך אייגענע מקוה'ס, זאלן, מצה בעקערייען, און פארשידענע ערליי אינסטיטוציעס וואס פעלט זיך אויס צום אידישן לעבן.

עס איז פארהאן א באקאנטער ניגון פון ר' יום טוב עהרליך אויף זיין יידיש נחת קאסעטע, ווי ער באזינגט די אידישע שטאט וויליאמסבורג אין זיינע צייטן, און לייגט עס אראפ מיט הערליכע פארבן, ווי עס ווירבלט אידישקייט אין אלע ווינקלען, תלמודי תורה און ישיבות, אפילו דאקטוירם, לויערס, אלעס איז עהרליך און פרום, די פרויען צניעות'דיג. ער פארציילט פון אלע אידישע קהילות וואס עקזיסטירן דארט, יעדער לויט זיין מנהג און שורש, און פארגעסט נישט צו פארציילן פון זיין סטאלינער ביהמ"ד "און די סטאלינער חסידים שרייען".

וויליאמסבורג אין נומערן

  • אין וויליאמסבורג וואוינען אין 2018 ארום 18,000 משפחות.
  • די צענזוס פון יאר 2010 האט געפונען ארום 80,000 נפשות אין וויליאמסבורג.
  • קרוב צו 36,000 קינדער לערנען אין די חדרים, ישיבות און מיידל שולעס אין שטאט.

פאליטיק און קאנטראווערסיעס

ארטיסטן

אין משך פון די לעצטע יארן האבן זיך אריינגעצויגן אין די געגנט פון צפון וויליאמסבורג פילע "היפסטערס" און "ארטיסטן", אינגערע לייט פונעם מיטל-העכערן סאציא-עקאנאמישן קלאס. דאס געגנט איז צוליב זיי אדורך א פראצעס פון גענטריפיקאציע, און דאס האט ארויף געברענגט ריעל עסטעיט פרייזן אין דעם גאנצן געגנד.

כאטש פילע פון די בנינים אין די היינט טייערע געגנט געהערן צו חסידים פון וויליאמסבורג, און דער איבערטויש פון דעם געגנט איז געווען פאר זיי לטובה, זענען אבער וויליאמסבורגער איינוואוינער אומצופרידן אויף די אנטוויקלונגען. טייל רופן דאס אן א "מכה" און האלטן אז זיי שאפן א ריזיגן מאראלישע סכנה פאר די חסיד'ישע איינוואוינער.

עירוב

אין תש"ס יארן איז געווען א שערורי' אין וויליאמסבורג מיט אן עירוב וואס איז געשאפן געווארן קעגן דעם דעת פון רוב רבנים און איינוואוינער פון וויליאמסבורג וואס האלטן אז דאס איז קעגן דער הלכה,[פֿעלט אַ מקור] און אזוי אויך טענה'ן די סאטמאר'ע אידן אז דאס איז געווען קעגן דעם סאטמארער רבי'נס מיינונג צוליב וואס וויבאלד עס איז נישטא קיין איין רב וואס האט א כח אויף דער שטאט אלס שטאטס רב, קען מען נישט אויפפאסן אויף דעם עירוב געהעריג, און ווי דער סאטמארער רב האט זיך אפאר מאל אויסגעדריקט פאר זיינע נאנטע אז אין מאנהעטן ווי דער רב הכולל האט געמאכט אן עירוב האבן זיך אידן נאך סומך געווען דערויף אסאך יארן נאכדעם וואס ער האט שוין נישט געלעבט און דער עירוב איז שוין לאנג נישט געווען כשר, ווידער איז דא וואס טענה'ן און ברענגען באווייזן אז די מעשה מיט מאנהעטן איז ארויסגעזויגן פון די פינגער פאר פאליטישע חשבונות.‏[1]

אנדערע פארציילן גאר, א זאך וואס איז נישט פארשריבן, אז ער זאל זיך האבן אפאר מאל אויסגעדריקט אז בעדפארד עוועניו איז א רשות הרבים דאורייתא, דעריבער קען מען נישט מאכן קיין עירוב אין וויליאמסבורג, און אפילו עס איז געווען עירובין בחייו אין בעדפארד גארדענס, ראדני, אין סוכות, איז אבער קיינמאל נישט געווען קיין עירוב איבער בעדפארד עוועניו, ווייל ער האט געהאלטן אז עס איז א רשות הרבים דאורייתא. אבער דער אודווארי רב ז"ל שרייבט אין זיין תשובה אז דער סאטמארער רב האט יא געשטיצט צו מאכן אן עירוב אין וויליאַמסבורג. דער עירוב אין וויליאמסבורג איז געבויט געווארן דורך ר' אשר גאלדהירש, א באיאנער חסיד.

למעשה האלטן זיך מערסטנס פונעם וויליאמסבורגער ציבור צוריק פון טראגן מיט'ן עירוב. פון צייט צו צייט קומען פאר צוזאמקופטן און מארשן איבער די גאסן קעגן די וואס טראגן מיטן עירוב.

נאך פארשידענע מערכות

במשך די יארן איז פארגעקומען פילצאליגע מערכות איבער געשעפטן און ארגעניזאציעס מיט'ן ציל אנצוהאלטן די אפגעזונדערטע סטאנדארטן פון די אידישע וויליאמסבורג, אנגעהויבן יארן צוריק ביי גרין'ס פיצא שאפ וואס איז געווען די ערשטע פיצא געשעפט אין וויליאמסבורג, און דערנאך ביים געוועזענעם גל-פז, ווי אויך ביי א מעיק-אפ געשעפט אויף ליע עוועניו ווי עס זענען פארגעקומען טעגליכע פראטעסטן במשך בין הזמנים ביז זיי זענען געצווינגען געווארן צו שפארן. ווי אויך ביי די מערכה קעגן אינטערנעט און סמארטפאון'ס איז געווארן אפגעהאלטן א פראטעסט אקעגן סאנרייס פאטא-געשעפט פאר'ן אנגעבליך פארקויפן סמארטפאון'ס פאר בחורים.

גרענעצן פון דער אידישער געגנט

פון מערב זייט לויפט קענט עוועניו, פון מזרח און צפון לויפט שיף די בראדוועי גאס. און פון דרום ווערט היינט צוטאגס פארעכענט לאפאיעט עוועניו די גרעניץ.

די פארשידענע געגנטער פון וויליאמסבורג

גרויס-וויליאמסבורג איז איינגעטיילט אין פארשידענע קווארטאלן, אנגעהויבן ביי די סאוט-סייד געגנט וואס באשטייט בעיקר פון די סאוט 8 און סאוט 9 גאסן באוואוינט בעיקר דורך מיטל-יעריגע אידן, דערנאך די געגנט פון קליימער סטריט - וואס רעכנט אריין פילע שטאטישע פראדזשעקטס - ביז די הייוועי, דערנאך אריבער די הייוועי - ווי עס געפונט זיך די גרעסטע טייל פון וויליאמסבורג - וואס איז אויסגעבויעט מיט אנגעפולטע גאסן פון בראונ-סטאון הייזער, דערנאך קומט די נייע געגנט וואס האט ערשט אנגעהויבן באוואוינט ווערן בערך תש"ס נאך וואס די קאמערציאלע פאבריקן האבן זיך אוועקגעצויגן פון דארט און אויף זייער ארט איז אויפגעקומען פילע גרויסע וואוינונג געביידעס (א גרויס טייל דערפון געבויט דורך דער ראבסקי גרופע), דער דאזיגער געגנט הייבט זיך אן בערך פון וואלאבאוט סטריט וואו עס געפונען זיך גאר אסאך געשעפטן, און ציעט זיך פאר פילע לאנגע גאסן אראפ ביז לאפאיעט עוועניו וואס דאס ווערט גערופן "ניי וויליאמסבורג". דערנאך איז דא א נייע געגנט וואס האט לעצטנס אנגעהויבן ווערן מער באוואוינט, די טרופ געגנט, וואס ציעט זיך היינט-צוטאגס אראפ מארסי עוועניו און טאמפקינס ביז פולאסקי סטריט נעבן דעם האום דיפאו געשעפט.

צייטונגען און אויסגאבעס וואס זענען פארשפרייט אין וויליאמסבורג

די קנאישע קרייזן ווילן אז מען זאל נישט פארקויפן די המודיע צייטונג אין וויליאמסבורג, אזוי אויך די משפחה און עמי מאגאזינען. א ספעציעל אגרעסיווע קאמפיין איז פארגעקומען אנטקעגן די עמי מאגאזין אין ווינטער פון תשע"ב.

באוואוסטע רבנישע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג

געוועזענע

היינטיקע

באוואוסטע פערזענליכקייטן פון וויליאמסבורג

געוועזענע

היינטיגע

אידישע ארגאניזאציעס פון וויליאמסבורג

היסטאָריע פון די נאמען

אין יאַר תקנ"ב האָט ריטשאַרד מ. װאוּדהאל אָפּגעקױפט דרײצן אקער אריבער די איסט ריווער טייך און עס אַ נאָמען געגעבן נאָך יונתן װיליִאַמס.

וועבלינקען

בילדער פון וויליאמסבורג

פילמען און ביכער וועגן וויליאמסבורג

נאך


געגנטן פון ברוקלין                  

בארא פארק · בושוויק · בעדפארד סטייוועסענט · בּענסאנהורסט · ברייטאן ביטש · גרינפאנט · פארט גרין · וויליאמסבורג · קאנארסי · סי געיט · מיל בייסן · סטארעט סיטי · שיפסהעד ביי · קאני איילענד · פלעטבוש · מידוואוד · פארק סלאופ · פראספעקט פארק · דאונטאון ברוקלין · סאן סעט סיטי · קראון הייטס · און נאך...

  1. http://eruvonline.blogspot.com/2006/06/part-1-truth-about-satmar-rebbe-and.html