אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דייטש"

פֿון װיקיפּעדיע
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
מ פוילישער האט באוועגט בלאט דייטשיש צו דייטש
אויסלייג און אַנדערע זאַכן
שורה 1: שורה 1:
[[טעקע:Map German SpeakingWorld.png|קליין|250px|א מאפע ווו מען רעדט דייטש]]
[[טעקע:Map German SpeakingWorld.png|קליין|250px|די דייטש ריידנדיקע וועלט]]


'''דײַטש''' אָדער '''דײַטשיש''' (''Deutsch - דויטש'') איז אן אינדאָ־אײראפעאישע [[שפראך]] װאָס מען רעדט אין עטלעכע [[מדינה|מדינות]] אין דער װעלט. דײַטש איז אײנע פון די פאפולערסטע שפראכן אין דער גארער װעלט. עס װערט גערעדט װי [[מאמע לשון]] פאר איבער הונדערט מיליאן מענטשן.
'''דייטש''' אָדער '''דייטשיש''' (''Deutsch - דויטש'') איז אַן אינדאָ־אייראָפּעאישע [[שפּראַך]] וואָס מען רעדט אין עטלעכע לענדער. דייטש איז איינע פון די פּאָפּולערסטע שפּראַכן אין דער גאָרער וועלט. עס ווערט גערעדט ווי [[מאַמע לשון]] פון איבער הונדערט מיליאָן מענטשן.


דײַטש איז די פרינציפיעלע און אפיציעלע שפראך פון [[דײַטשלאנד]], [[עסטרײַך]] און [[ליכטנשטײן]] און אײנע פון די אפיציעלע שפראכן אין דער [[שװײץ]] און [[לוקסעמבורג]]. די שפּראַך איז זײער אַ כּלערלײיקע: ס׳איז דאָ אַ סך [[דיאלעקט|דיאַלעקטן]]. פֿונדעסטװעגן, ס׳איז אַ באַשטימטע נאָרמע, װאָס הײסט הױך־דײַטש, אָדער קאָרעקט זאָגן סטאַנדאַרט דײַטש. די נאָרמע װערט באַניצט אין שולעס, אוניװערסיטעטן, פֿאר אָפֿיציעלע דאָקומענטן, אין אַלע [[מלוכה|מלוכישע]] אינסטיטוציעס און אין [[מאסן מעדיע]] און [[ליטעראַטור]]. דעם הױך־דײַטש לערנען אױסלענדער אַלץ אַ פֿרעמדע שפּראַך בײַ שפּראַך קורסן. דער דײַטש־שפּראַכיקער לײַט רעדט הױך־דײַטש אָדער אַ דיאַלעקט אָדער בײדע. אין שטעט רעדן מענטשן בדרך־כּלל הױך־דײַטשיש, צו מאָל מיט קלײנע לאָקאַלע װאַריאַציעס. לדוגמא, די נאָרמעס אין [[דײַטשלאַנד]], [[עסטרײַך]] און דער [[שװײץ]] צײכענען זיך אױס אין באַנוצונגען פֿון עטלעכע װערטער און אױסדריקן.
דייטש איז די פּרינציפּיעלע און אָפיציעלע שפּראַך פון [[דייטשלאַנד]], [[עסטרייך]] און [[ליכטנשטיין]] און איינע פון די אָפיציעלע שפּראַכן אין דער [[שווייץ]] און [[לוקסעמבורג]]. די שפּראַך איז זייער אַ כלערלייאיקע: ס׳איז דאָ אַ סך [[דיאלעקט|דיאַלעקטן]]. פונדעסטוועגן, ס׳איז אַ באַשטימטע נאָרמע, וואָס הייסט הויך־דייטש, אָדער קאָרעקטער געזאָגט סטאַנדאַרט דייטש. די נאָרמע ווערט באַניצט אין שולעס, אוניווערסיטעטן, פאַר אָפיציעלע דאָקומענטן, אין אַלע [[מלוכה|מלוכישע]] אינסטיטוציעס און אין [[מאַסן מעדיע]] און [[ליטעראַטור]]. דעם הויך־דייטש לערנען אויסלענדער אַלס אַ פרעמדע שפּראַך ביי שפּראַך קורסן. די דייטש־שפּראַכיקע לייט רעדן הויך־דייטש אָדער אַ דיאַלעקט אָדער ביידע. אין שטעט רעדן מענטשן בדרך־כלל הויך־דייטשיש, צומאָל מיט קליינע לאָקאַלע וואַריאַציעס. לדוגמא, די נאָרמעס אין [[דייטשלאַנד]], [[עסטרייך]] און דער [[שווייץ]] צייכענען זיך אויס אין באַנוצונגען פון עטלעכע ווערטער און אויסדריקן.


די כּלערלײקײט פֿון דײַטש שטאַמט פֿון לפֿי־ערך אַנומלטיקע פֿאָרמירונג פֿון דער נאָרמע. סטאַנדאַרט דײַטש קומט פֿון [[מיטל הױך דײטש]] און עטלעכע װאַריאַנטן פֿון דאָזיקער [[מיטל־עלטער]]ישער שפּראַך זענען געװען די מקורים אױך פֿאַרן גערמאַנישן קאָמפּאָנענט פֿון דער [[יידיש]]ער שפּראַך.
די כלערלייאיקייט פון דייטש שטאַמט פון לפי־ערך אַנומלטיקער פאָרמירונג פון דער נאָרמע. סטאַנדאַרט דייטש איז אַ פּועל יוצא פון אַ טיילווייז באַוואוסטזיניקער אַנטוויקלונג פון [[מיטל הויך דייטש]] און עטלעכע וואַריאַנטן פון דער דאָזיקער [[מיטל־עלטער]]ישער שפּראַך זענען געווען די מקורות אויך פאַרן גערמאַנישן קאָמפּאָנענט פון דער [[יידיש]]ער שפּראַך.


עס ווערט געשאַצט אַז אַרום 71 מיליאָן דייטשע איינוואוינערס רעדן דייטש אַלס זייער מאַמע לשון, וואָס איז איינע פון די גרעסטע ציפערן אין אַ מאָדערניזירטן לאַנד.
די דייטשע שפראך איז שטארק אויפגעכאפט און צעשפרייט אין גאנצן לאנד. אפילו די אימיגראנטן און עטנישע מינאָריטעטן רעדן א דייטש. נאך אלץ זענען פאראן אַ סך פון די גרופעס וועלכע רעדן זייערע אייגענע שפראכן. די איינוואוינער פון אויסערן לענדער רעדן אויך זייערע אייגענע שפראכן. אלע שטאטישע שולעס לערנען נאר די אפיציעלע דייטשע שפראך.
עס ווערט געשאצט אז ארום 71 מיליאן דייטשע איינוואוינערס רעדן דייטש אלס זייער מאמע לשון, דאס איז איינע פון די גרעסטע ציפערן אין א מאדערניזירטן לאנד.


== אין אנדערע לענדער ==
== אין אַנדערע לענדער ==
אויסער די גרענעצן פון דייטשלאנד זענען פאראן ארום 10 מיליאן מענטשן װאָס רעדן דייטש איבער דער וועלט. [[עסטרייך]] האט ארום 7 מיליאן דייטש רעדנדיגע, [[שווייץ]] האט 3.5 מיליאן דייטשע רעדנדיגע און [[לוקסעמבורג]] ארום 300,000. אויך אין צפון [[איטאליע]] און אין די פראנצויזישע ראיאנען פון [[עלזאס]] און [[לאטארינגיע]] געפינט מיט געמיינדעס וואו מען רעדט דייטשיש.
אויסער די גרענעצן פון דייטשלאַנד זענען פאַראַן אַרום 10 מיליאָן מענטשן וואָס רעדן דייטש איבער דער וועלט. [[עסטרייך]] האָט אַרום 7 מיליאָן דייטש רעדנדיקע, די [[שווייץ]] האָט 3.5 מיליאָן דייטשע רעדנדיקע און [[לוקסעמבורג]] אַרום 300,000. אויך אין צפון [[איטאַליע]] און אין די פראַנצויזישע ראַיאָנען פון [[עלזאַס]] און [[לאָטאַרינגיע]] געפינען זיך געמיינדעס וואו מען רעדט דייטש.


אין עטלעכע אַנדערע לענדער זיינען פאַראַן דייטש רעדנדיקע: אָפּשטאַמלינגען פון דייטשן וואָס האָבן זיך באַזעצט דערהויפּט אין די שטחים צו מזרח פון היינטיקן דייטשלאַנד, ווי אויך אין דער אַמאָליקער [[רוסישע אימפעריע|רוסישער אימפּעריע]].
עס איז פאראן נאך א געוואלד מיט דייטש רעדנדיגע איבער אייראפע וועלכע זענען אנטלאפן פון דייטשלאנד דורכאויס און נאך דעם צווייטן וועלט קריג.


אין אמעריקע איז פאראן א גרויסע גרופע פון דייטש־רעדנדיגע אין [[פענסילוועניע]]. די גרופע ווערט אנגערופן די פענסילוועניע דויטש. די גרופע האט אימיגרירט פון דייטשלאנד קיין אמעריקע אינעם [[18טער י"ה|18טן יארהונדערט]] און זיך באזעצט אין דרום-מזרח פענסילוועניע. אין [[קאנאדע]] איז פאראן ארום 330,000 דייטש רעדנדיגע, אין [[בראזיל]] ארום א האלב מיליאן, און אין דער [[ארגענטינע]] ארום 250,000.
אין אַמעריקע איז פאַראַן אַ קליינע גרופּע דייטש־רעדנדיקע אין [[פּענסילוועניע]]. די גרופּע ווערט אָנגערופן די פּענסילוועניע דויטש. זיי האָבן אימיגרירט פון דייטשלאַנד קיין אַמעריקע אינעם [[18טער י"ה|18טן יאָרהונדערט]] און זיך באַזעצט אין דרום־מזרח פּענסילוועניע. אין [[קאַנאַדע]] איז פאַראַן אַרום 330,000 דייטש רעדנדיקע, אין [[בראַזיל]] אַרום אַ האַלב מיליאָן, און אין דער [[אַרגענטינע]] אַרום 250,000.


== וויקיפעדיע ==
== וויקיפּעדיע ==


די דייטשישע [[וויקיפעדיע]] איז די גרעסטע נאך דער ענגלישער, און פארמאגט היינט איבער איין מיליאן ארטיקלען.
די דייטשישע [[וויקיפּעדיע]] איז די גרעסטע נאָך דער ענגלישער, און פאַרמאָגט היינט איבער איין מיליאָן אַרטיקלען.


{{וויקיפעדיע|de|דײַטש}}
{{וויקיפעדיע|de|דייטש}}
{{אפיציעלע EU שפראכן}}
{{אפיציעלע EU שפראכן}}



רעוויזיע ביי 07:17, 28 אָקטאָבער 2015

די דייטש ריידנדיקע וועלט

דייטש אָדער דייטשיש (Deutsch - דויטש) איז אַן אינדאָ־אייראָפּעאישע שפּראַך וואָס מען רעדט אין עטלעכע לענדער. דייטש איז איינע פון די פּאָפּולערסטע שפּראַכן אין דער גאָרער וועלט. עס ווערט גערעדט ווי מאַמע לשון פון איבער הונדערט מיליאָן מענטשן.

דייטש איז די פּרינציפּיעלע און אָפיציעלע שפּראַך פון דייטשלאַנד, עסטרייך און ליכטנשטיין און איינע פון די אָפיציעלע שפּראַכן אין דער שווייץ און לוקסעמבורג. די שפּראַך איז זייער אַ כלערלייאיקע: ס׳איז דאָ אַ סך דיאַלעקטן. פונדעסטוועגן, ס׳איז אַ באַשטימטע נאָרמע, וואָס הייסט הויך־דייטש, אָדער קאָרעקטער געזאָגט סטאַנדאַרט דייטש. די נאָרמע ווערט באַניצט אין שולעס, אוניווערסיטעטן, פאַר אָפיציעלע דאָקומענטן, אין אַלע מלוכישע אינסטיטוציעס און אין מאַסן מעדיע און ליטעראַטור. דעם הויך־דייטש לערנען אויסלענדער אַלס אַ פרעמדע שפּראַך ביי שפּראַך קורסן. די דייטש־שפּראַכיקע לייט רעדן הויך־דייטש אָדער אַ דיאַלעקט אָדער ביידע. אין שטעט רעדן מענטשן בדרך־כלל הויך־דייטשיש, צומאָל מיט קליינע לאָקאַלע וואַריאַציעס. לדוגמא, די נאָרמעס אין דייטשלאַנד, עסטרייך און דער שווייץ צייכענען זיך אויס אין באַנוצונגען פון עטלעכע ווערטער און אויסדריקן.

די כלערלייאיקייט פון דייטש שטאַמט פון לפי־ערך אַנומלטיקער פאָרמירונג פון דער נאָרמע. סטאַנדאַרט דייטש איז אַ פּועל יוצא פון אַ טיילווייז באַוואוסטזיניקער אַנטוויקלונג פון מיטל הויך דייטש און עטלעכע וואַריאַנטן פון דער דאָזיקער מיטל־עלטערישער שפּראַך זענען געווען די מקורות אויך פאַרן גערמאַנישן קאָמפּאָנענט פון דער יידישער שפּראַך.

עס ווערט געשאַצט אַז אַרום 71 מיליאָן דייטשע איינוואוינערס רעדן דייטש אַלס זייער מאַמע לשון, וואָס איז איינע פון די גרעסטע ציפערן אין אַ מאָדערניזירטן לאַנד.

אין אַנדערע לענדער

אויסער די גרענעצן פון דייטשלאַנד זענען פאַראַן אַרום 10 מיליאָן מענטשן וואָס רעדן דייטש איבער דער וועלט. עסטרייך האָט אַרום 7 מיליאָן דייטש רעדנדיקע, די שווייץ האָט 3.5 מיליאָן דייטשע רעדנדיקע און לוקסעמבורג אַרום 300,000. אויך אין צפון איטאַליע און אין די פראַנצויזישע ראַיאָנען פון עלזאַס און לאָטאַרינגיע געפינען זיך געמיינדעס וואו מען רעדט דייטש.

אין עטלעכע אַנדערע לענדער זיינען פאַראַן דייטש רעדנדיקע: אָפּשטאַמלינגען פון דייטשן וואָס האָבן זיך באַזעצט דערהויפּט אין די שטחים צו מזרח פון היינטיקן דייטשלאַנד, ווי אויך אין דער אַמאָליקער רוסישער אימפּעריע.

אין אַמעריקע איז פאַראַן אַ קליינע גרופּע דייטש־רעדנדיקע אין פּענסילוועניע. די גרופּע ווערט אָנגערופן די פּענסילוועניע דויטש. זיי האָבן אימיגרירט פון דייטשלאַנד קיין אַמעריקע אינעם 18טן יאָרהונדערט און זיך באַזעצט אין דרום־מזרח פּענסילוועניע. אין קאַנאַדע איז פאַראַן אַרום 330,000 דייטש רעדנדיקע, אין בראַזיל אַרום אַ האַלב מיליאָן, און אין דער אַרגענטינע אַרום 250,000.

וויקיפּעדיע

די דייטשישע וויקיפּעדיע איז די גרעסטע נאָך דער ענגלישער, און פאַרמאָגט היינט איבער איין מיליאָן אַרטיקלען.

Wikipedia
Wikipedia
וויקיפּעדיע אויף דייטש
אפיציעלע שפראכן פונעם אייראפעישן פארבאנד
 
אונגעריש · איטאליעניש · איריש · בולגאריש · גריכיש · דייטש · דעניש · האלענדיש · טשעכיש · ליטוויש · לעטיש · מאלטעזיש · סלאוואקיש · סלאוועניש · ענגליש · עסטיש ·
פארטוגעזיש · פויליש · פיניש · פראנצויזיש · קראָאַטיש · רומעניש · שפאניש · שוועדיש