אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "ערשטע וועלט-מלחמה"

פֿון װיקיפּעדיע
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
אין תקציר עריכה
שורה 1: שורה 1:
[[טעקע:60_pounder_Cape_Helles_June_1915.jpg|left|thumb|250px|ה'תרע"ו]]
[[טעקע:60_pounder_Cape_Helles_June_1915.jpg|left|thumb|250px|ה'תרע"ו]]
'''דער ערשטער וועלט קריג''' האט אויסגעפלאצט אין [[אייראפע]] אין חודש [[אב]] [[ה'תרע"ד]] ביז חודש [[כסליו]] [[ה'תרע"ט]] ; 1914 - 1918. די [[מלחמה]] האט זיך אנטוויקלט צו א וועלט קריג וואס האבן זיך מיטגעטייליגט [[פאלק|פעלקער]] פון האלב [[גלאבוס]] פון 5 [[קאנטינענט]]ן.
'''דער ערשטער וועלט קריג''' האט אויסגעפלאצט אין [[אייראפע]] אין חודש [[אב]] [[ה'תרע"ד]] ביז חודש [[כסליו]] [[ה'תרע"ט]] ; 1914 - 1918. די [[מלחמה]] האט זיך אנטוויקלט צו א וועלט קריג וואס האבן זיך מיטגעטייליגט 135 [[פאלק|פעלקער]] פון האלבן [[גלאבוס]] פון פינף [[קאנטינענט]]ן.


דער קריג האט פארענדערט די גרענעצן אין אייראפע. און האט צוגעבריינגט צו 20 מיליאן געהרג'עטע און 20 מיליאן פארווונדעטע.
דער קריג האט פארענדערט די גרענעצן אין אייראפע. און האט צוגעבריינגט צו מער ווי 16 מיליאן געהרג'עטע, 40% פון זיי ציווילע בירגער, און 20 מיליאן פארווונדעטע.
די ערשטע סיבה פאר'ן קריג איז געווען דער מארד פון ארכהערצאג פראנץ פערדינאנד אין [[סאראייע]] דורך א סערבישער בירגער.
די ערשטע סיבה פאר'ן קריג איז געווען דער מארד פון ארכהערצאג פראנץ פערדינאנד אין [[סאראייע]] דורך א סערבישער בירגער.


שורה 8: שורה 8:


די מלחמה האט פאסירט אין עטליכע שלאכט-ערטער, די הויפט שלאכטן זיינען געוועזן:
די מלחמה האט פאסירט אין עטליכע שלאכט-ערטער, די הויפט שלאכטן זיינען געוועזן:
* [[מערב]] שלאכט: [[פראנקרייך]]
* [[מערב]] פראנט: [[פראנקרייך]]
* [[מזרח]] שלאכט: [[רוסלענדישע אימפעריע]]
* [[מזרח]] פראנט: [[רוסלענדישע אימפעריע]]
* באלקאנישע פראנט
* באלקאנישע פראנט
* [[דרום]] שלאכט: [[ארץ ישראל]]
* [[דרום]] פראנט: [[ארץ ישראל]] און מיטל מזרח
* [[איטאליע]]נישער פראנט


די צוויי קעמפפער זייטן:
די צוויי קעמפער זייטן:
* [[פאראייניגטע קעניגרייך]], [[פראנקרייך]], [[פארייניקטע שטאטן פון אמעריקע]], [[רוסלאנד]], [[איטאליע]].
* [[פאראייניגטע קעניגרייך]], [[פראנקרייך]], [[פארייניקטע שטאטן פון אמעריקע]], [[רוסלאנד]], [[איטאליע]].
* [[דייטשלאנד]], [[טערקיי]], [[עסטרייך אונגארישע אימפעריע]], [[בולגאריע]].
* [[דייטשלאנד]], [[טערקיי]], [[עסטרייך אונגארישע אימפעריע]], [[בולגאריע]].

אויך זענען געווען שלאכטן אין [[כינע]] און אין [[אפריקע]]. מ'האט זיך געשלאגן אויך אין ים און אין דער לופט.

די ערשטע וועלט מלחמה איז געווען די ערשטע מלחמה וואו מ'האט געניצט גאנץ ברייט [[טאנק]]ען, [[עראפלאן|עראפלאנען]] און [[סובמארין|סובמארינען]].


ביים סוף פון דער מלחמה, פיר הויפט אימפערישע מאכטן—די דייטשע, רוסלענדישע, אטאמאנישע און עסטרייך־אונגארישע אימפעריעס—האבן אינגאנצן אויפגעהערט. פון די ערשטע צוויי זענען געבליבן לענדער מיט קלענערע טעריטאריעס, און די אנדערע צוויי האט מען אינגאנצן צעבראכן. די מאפע פון צענטראלער אייראפע האט מען געמאלט מיט עטלעכע נייע מדינות. מיט דער האפנונג פון פארמיידן נאך אזא קאנפליקט האט מען אויפגעשטעלט די [[פעלקער ליגע]].
ביים סוף פון דער מלחמה, פיר הויפט אימפערישע מאכטן—די דייטשע, רוסלענדישע, אטאמאנישע און עסטרייך־אונגארישע אימפעריעס—האבן אינגאנצן אויפגעהערט. פון די ערשטע צוויי זענען געבליבן לענדער מיט קלענערע טעריטאריעס, און די אנדערע צוויי האט מען אינגאנצן צעבראכן. די מאפע פון צענטראלער אייראפע האט מען געמאלט מיט עטלעכע נייע מדינות. מיט דער האפנונג פון פארמיידן נאך אזא קאנפליקט האט מען אויפגעשטעלט די [[פעלקער ליגע]].
שורה 26: שורה 31:
== כראנאלאגיע==
== כראנאלאגיע==


== די ים־ארענע ==
די הויפט ים־פלאטן וואס זענען געווען טעטיק אין דער ים־ארענע זענען געווען פונעם פאראייניגטן קעניגרייך און פון דייטשלאנד. יעדע איינע פון די גרויסמאכטן האט פרובירט איבערצואוועגן די מלחמה אין אלגעמיין דורך שטעלן א ים־בלאקאדע אויפן צווייטן, וואס די בלאקאדע וועט פארמיידן אריינברענגען פראוויאנט צום באלאגערטן לאנד. אבער ס'איז געווען ווייניקע אנטרעפן צווישן די צוויי פלאטן.
<!--
דעם [[8טן דעצעמבער]] [[1914]] התנהל [[קרב איי פוקלנד]], שבו טיבע הצי הבריטי את השייטת של האדמירל שפיי. הצי הבריטי הטיל מצור ימי על "מעצמות המרכז", ואבטח הובלת גייסות ואספקה לממלכה המאוחדת. ניסיון גרמני לפרוץ את המצור הביא להתנגשות בולטת אחת בין הציים - [[קאמף פון יוטלאנד]] (1916). בקרב הזה הצליחו הגרמנים להטביע 14 ענגלישע שיפן פאר א פארלוסט פון 11 דייטשע שיפן, אך המטרה - פריצת המצור הימי על גרמניה לא הושגה. היו אי אלו התנגשויות ב[[האוקיינוס האטלנטי|אוקיינוס האטלנטי]] בין כמה סיירות, אך זה היה נדיר.-->


== יידן אין ארץ ישראל בשעת דעם וועלט קריג ==
== יידן אין ארץ ישראל בשעת דעם וועלט קריג ==

רעוויזיע ביי 23:12, 29 אָקטאָבער 2013

ה'תרע"ו

דער ערשטער וועלט קריג האט אויסגעפלאצט אין אייראפע אין חודש אב ה'תרע"ד ביז חודש כסליו ה'תרע"ט ; 1914 - 1918. די מלחמה האט זיך אנטוויקלט צו א וועלט קריג וואס האבן זיך מיטגעטייליגט 135 פעלקער פון האלבן גלאבוס פון פינף קאנטינענטן.

דער קריג האט פארענדערט די גרענעצן אין אייראפע. און האט צוגעבריינגט צו מער ווי 16 מיליאן געהרג'עטע, 40% פון זיי ציווילע בירגער, און 20 מיליאן פארווונדעטע. די ערשטע סיבה פאר'ן קריג איז געווען דער מארד פון ארכהערצאג פראנץ פערדינאנד אין סאראייע דורך א סערבישער בירגער.

דער נאמען ערשטער וועלט קריג (ענגליש: The First World War 1914-1918) איז שוין געווארן גערופן נאך פאר דעם צווייטן וועלט קריג.

די מלחמה האט פאסירט אין עטליכע שלאכט-ערטער, די הויפט שלאכטן זיינען געוועזן:

די צוויי קעמפער זייטן:

אויך זענען געווען שלאכטן אין כינע און אין אפריקע. מ'האט זיך געשלאגן אויך אין ים און אין דער לופט.

די ערשטע וועלט מלחמה איז געווען די ערשטע מלחמה וואו מ'האט געניצט גאנץ ברייט טאנקען, עראפלאנען און סובמארינען.

ביים סוף פון דער מלחמה, פיר הויפט אימפערישע מאכטן—די דייטשע, רוסלענדישע, אטאמאנישע און עסטרייך־אונגארישע אימפעריעס—האבן אינגאנצן אויפגעהערט. פון די ערשטע צוויי זענען געבליבן לענדער מיט קלענערע טעריטאריעס, און די אנדערע צוויי האט מען אינגאנצן צעבראכן. די מאפע פון צענטראלער אייראפע האט מען געמאלט מיט עטלעכע נייע מדינות. מיט דער האפנונג פון פארמיידן נאך אזא קאנפליקט האט מען אויפגעשטעלט די פעלקער ליגע.


גורמים

מאפע פון די משתתפים אין דער ערשטער וועלט מלחמה: אליאירטע מאכטן גרין, צענטראלע מאכטן אראנזש, און נייטראלע לענדער גרא

אינעם 19טן יארהונדערט, האבן די הויפט אייראפעישע מאכטן געהאט געשטרעבט צו האלטן א קראפט גלייכוואג דורכאויס אייראפע, פון וואס איז ארויסגעקומען א קאמפלעקסע נעצווערק פון פאליטישע און מיליטערישע אליאנצן דורכאויס דעם קאנטינענט ביז 1900. די אליאנצן האבן אנגעהויבן אין 1815, מיט דער הייליגער אליאנץ צווישן פרייסן, רוסלאנד און עסטרייך. אין אקטאבער 1873, האט דער דייטשער קאנצלער אטא פאן ביסמארק פארהאנדלט דעם דרייקייסערבונד צווישן די מאנארכן פון עסטרייך־אונגארן, רוסלאנד און דייטשלאנד. דער דאזיקער אפמאך איז אבער אדורכגעפאלן ווייל עסטרייך־אונגארן מיט רוסלאנד האבן נישט געקענט מסכים זיין וועגן די באלקאנען, ביז אין 1879 האבן דייטשלאנד און עסטרייך־אונגארן געשאפן די צווייאיקע אליאנץ. זיי האבן אין דעם געזען א וועג צו ווירקן אקעגן רוסישע איינפלוס אין די באלקאנען ווען די אטאמאנישע אימפעריע האט ממשיך געווען זיך אפשוואכן. אין 1882, האט די אליאנץ זיך פארברייטערט אריינצונעמען איטאליע אין וואס איז געווארן די דרייאיקע אליאנץ.

כראנאלאגיע

די ים־ארענע

די הויפט ים־פלאטן וואס זענען געווען טעטיק אין דער ים־ארענע זענען געווען פונעם פאראייניגטן קעניגרייך און פון דייטשלאנד. יעדע איינע פון די גרויסמאכטן האט פרובירט איבערצואוועגן די מלחמה אין אלגעמיין דורך שטעלן א ים־בלאקאדע אויפן צווייטן, וואס די בלאקאדע וועט פארמיידן אריינברענגען פראוויאנט צום באלאגערטן לאנד. אבער ס'איז געווען ווייניקע אנטרעפן צווישן די צוויי פלאטן.

יידן אין ארץ ישראל בשעת דעם וועלט קריג

בשעת דער ערשטער וועלט קריג האבן די יידן אין ארץ ישראל געליטן פון שווערע ארימקייט, ווייל די גרעניצן פון ארץ ישראל זיינען געווען פארשפארט, און דער עיקר האנדל פון די יידן איז געווען עקספארטירן פרוכט צו אייראפע. אויך די פרומע (אנשי יישוב הישן) וואס האבן דאן זיך אויסגעהאלטן פון די "כספי החלוקה וואס האבן באקומען פון פארמעגלעכע יידן פון איבער דער גארער וועלט, האבן אויפגעהערט באקומען זייער פארדינסט.

  1. ווייטערפירן מוסטער:רא
  2. ווייטערפירן מוסטער:רא
  3. ווייטערפירן מוסטער:רא
  4. ווייטערפירן מוסטער:רא
  5. ווייטערפירן מוסטער:רא
  6. ווייטערפירן מוסטער:רא
  7. ווייטערפירן מוסטער:רא