אלחנן וואסערמאן

ר' אלחנן וסרמן

רבי אלחנן בונים וואסערמאן (ה'תרל"ה 1874 - ה'תש"א 1941) פון די גרעסטע פרומע רבנים אין אייראפע צווישן די צוויי וועלט מלחמות, און פון די אגודת ישראל אנפירערס. דער פארפאסער פון ספר "קובץ שיעורים" אויף דעם תלמוד.

זיין לעבן געשיכטע

געבוירן געווארן אין שטאט בירז אין ליטע. ארום ה'תר"ן (1890) יאר, זיין פאמיליע איז זיך איבערגעצויגן קיין בויסק אין לעטלאנד (לאטביע). פון דארטן רבי אלחנן וואסערמאן געגאנגען לערנען זיך אין טעלז ישיבה, ביי רבי שמעון שקאפ, און ביי רבי אליעזר גארדאן.

אין ישיבה ער איז אנטפעלקט געווארן אלס אן עילוי, און נאך א פאר לערניארן, ער האט זיך געווענדט צו זיך לערנען ביי רבי חיים מבריסק.
אין יאר ה'תרנ"ט (1899) ער האט חתונה געהאט מיט הרב מאיר אטלס טאכטער, וואס ער איז געווען אין יענער צייט דער רב פון שטאט סאלאנט.

אין די יארן ה'תרס"ג - ה'תרס"ד (1903) ער האט געגרינדט די אמיצ'סלב ישיבה אין רוסלאנד. אין יאר תרס"ז (1907) ער איז צוגעקומען קיין ראדין, און ער האט זיך געלערענט אין "כולל קדשים" ביי דעם חפץ חיים, און ער איז געווארן זיין אויסגעצייכנטער מובהק. אין כולל קודשים ער האט געלערנט א חברותא דריי יאר מיט ר' שלמה יוסף כהנמן.
אין יאר תר"ע (1910) ער האט אונטערגענומען די רבנות אין שטאט בריסק. און אין יאר (1921) ער האט אויפגעשטעלט זיין ישיבה "אהל תורה" אין ברנוביץ'. זיין ישיבה איז געווען א ישיבה פאר יונגע בחורים. ער איז געווען נאענט צו רבי יוסף רוזין און רבי חיים עוזר גראדזניסקי זיין שוואגער.

זיין ספר "קובץ שיעורים" איז גערעכענט צו איינער פון די קלאסישע לערן-ספרים אין די ליטווישע ישיבות וועלט.
געמארדט געווארן אין חורבן אייראפע אין יאר ה'תש"א, (1941) א איינציקע טעג נאך דער נאצישע דורכדרינגונג קיין קאוונע.
אויף זיין נאמען איז אויפגעשטעלט געווארן אור אלחנן ישיבה דורך זיין זון הרב שמחה וואסערמאן, און הרב משה חדש.

זיין געזעלשאפטלעכער אויפטו

הרב וואסערמאן איז געווען פון די ציוניזם קעגנערס. און ער אויכער געשריבן צו די מזרחי-באוועגונג רבנים אן אפענער בריוו, וועלכער אין אים דערקלערט ער זיין אפגרענצונג (באווארעניש) פון זייער באוועגונג. (דער בריוו הייסט "הנאום והמכתב" פארעפענטלעכט אין "קובץ מאמרים" דער ערשטער טייל). זיין סיסטעם-דערקלערונג ער האט געשריבן אין זיין ספר "קובץ מאמרים". ער האט קארעספאנדירן אין געזעלשאפטלעכע-טעמעס מיט דעם חזון איש און רבי יוסף רוזין. זייענדיק אין ראדין עס האט זיך אים געטראפן צו זיך לערנען א קורצע צייט מיט הרב קוק. כאטשיק ער האט זיך קעגנגעשטעלט צו זיין סיסטעם, ער האט אים געשיקט א בריוו נאכצופרעגן וואס מאכט ער, ווען ער איז קראנק געווארן.

ער איז געווען פון די "אגודת ישראל" רבנים, און ער האט אנגעוויזן דעם וועג צו אגודת ישראל אלס א פארטיי וואס איר צוועק איז צו פארשטארקן דאס יידנטום. אין דעם דריטן אגודת ישראל קאנגרעס אין שטאט מארינבאד טשעכיי, יאר תרצ"ז, ער איז געשטאנען אין דעם שפיץ פון געציילטע מיינונגען וואס האבן געהאט א קעגנערשאפט צום טיילונג פלאן. זיין צוגאנג איז אפגעשטופט געווארן צוליב די פילע לאדענישן, וואס איז קלאר געווארן אז רוב רבנים שטיצן אונטער אין אן אויפשטעלונג פון אן יידישער שטאט, אויך אויף א קליינער טייל פון ארץ ישראל. [1]

אויף דער ארויפגאנג פון דעם נאציאנאל-סאציאליזם שרייבט ער אזוי: "די הויפט עבודה זרה'ס וועמען יידן דינען און זיינען מקריב קרבנות. אין היינטיקער צייט זיינען צוויי: סאציאליזם און נאציאנאליזם.... האט פאסירט א וואונדער: אין הימל האט מען די ביידע עבודה זרה'ס צוזאמענגענומען אין איינעם, און פון דער הרכבה – נאציאנאל-סאציאליזם – געשאפן א שרעקליכן מטה זעם צו שלאגן יידן מערדערלעך בכל קצווי ארץ. די זעלבע טומאות צו וועלכע מיר האבן געדינט, זיי שלאגן אונז. "תיסרך רעתך".

פאר איז ער מיט זיינע תלמידים גענומען געווארן צום טויט דורך די נאצישע, ער האט אויסגערופן:
"עלינו לזכור שבאמת נהיה מקדשי השם ולא תעלה על דעתנו חלילה מחשבה פסולה, שהיא בבחינת פיגול הפוסל את הקורבן. אנו מקיימים עתה את המצווה הגדולה ביותר - קידוש השם. האש שתבער בעצמותינו היא האש אשר תקים מחדש את העם היהודי". הוא הביע תקווה שקורבן היהודים באירופה יסייע להציל את אחיהם בארצות הברית.

זיין זון הרב אליעזר שמחה וואסערמאן, המשיך את פועלו הציבורי של אביו אחר מותו בשואה. די שמועסן און די ארטיקלען וואס זיין זון האט געשריבן צורפו לקובץ מאמרים ואגרות חלק ב'.

זיינע וועלטקוקן

אין זיינע ארטיקלען וואס זיי זיינען פארעפענטלעכט געווארן אין צייטשריפטן, און זיי זיינען איינגעזאמלט געווארן נאך זיין טויט. אין "קובץ מאמרים", רבי אלחנן וואסערמאן האט אויסגעדריקט נעגאטיוו אנטקעגן די וועלטלעכקייט און דער ציוניזם. נאך חורבן אייראפע, אגודת ישראל מֶעסִיק געווארן. און אזעלכע וועלט קוקן ווי ער האט אויסגעדריקט מען קען געפינען בעיקר אין די עדה החרדית קרייזן.

• ישראל אף על פי שחטא - ישראל הוא", נישט געזאגט געווארן ביי כופרים:

"איז דאך אנגענומען געווארן ביי אונז אז "פושעי ישראל מלאים מצוות כרימון", "וישראל אעפ"י שחטא ישראל הוא"... די מאמרים און דאס גלייכן געזאגט געווארן אויף די וואס גלויבן אין עיקרי הדת, אבער זיי זיינען רשעים ובעלי עבירות להנאת עצמן... אבער ווען די אמונה אין עיקרי הדת איז קאליע געווארן, ער איז ארויס פון דעם כלל, און עס איז א מצוה אים פיינד צו האבן און פארלענדן".

• אויף הערצל:

"ער האט געקעמפט אלע זיינע טעג אנטקעגן דער תורה".

• על הציונות הדתית:

"עס איז קלאר דאס וויבאלד דער מאדערנער נאציאנאליזם ביי יידן איז עבודה זרה, קומט ממילא אויס אז די נאציאנאל-רעליגיעזע שיטה איז עבודה זרה בשיתוף....

ווי פּראבּירט מען א מענטש, ווי זאל מען וויסן וואס ער איז אין זיין פנימיות? לפי מהללו, מען זאל זען וועמען ער איז מהלל. אויב ער שטענדיק מהלל טובים, איז זיין שורש טוב, אויב מען זעט אז ער איז מהלל רשעים, איז א סימן דאס ער איז אליין דאס זעלבע (שערי תשובה לרבינו יונה). בשעת מען זעט וועמען די נאניאנאלע-רעליגיעזע זיינען מהלל און מכבד, ווייס מען וואס זיי אליין זיינען".

• דער פלאץ פון ארץ ישראל אין יידנטום:

"קומט אויס אז אויב יידן בלייבן אן תורה, גייט זיי אונטער אין פארלויף פון איינציקע צענדליקער יאר. דערקעגן אן ארץ ישראל, קען דאס יידישע פאלק עקזיסטירן 2000 יאר.... ארץ ישראל איז נויטיק פאר יידן, אבער אן תורה האבן מיר קיין יידן נישט".

זיינע ביכער

• קובץ שיעורים, א פירוש אויף דעם ש"ס, תשכ"ד-תשכ"ז (שני כרכים)
• קובץ מאמרים ואגרות, ארטיקלען אין א וועלט-קוק און א געדאנקענגאנג, און לעגענדע פירושים, תש"ס (שני כרכים)
• קובץ הערות, א פירוש רעדאקטירט אין א שו"ת פארעם, אויף מסכת יבמות
• דברי סופרים, דיונים על מסורת התורה (הודפס בכרך ב' מקובץ שיעורים)
• עיקבתא דמשיחא, (עקזיסטירן דריי ווערסיעס: צוויי ווערסיעס אין קובץ מאמרים חלק א', און אן אנדערע ווערסיע אין א באזונדערן קונטרס)

צו נאך לייענונג

• אור אלחנן - תולדות חייו ופועלו של רבי אלחנן וואסערמאן (שני חלקים)

דרויסענדיקע לינקן

• גרסה מקוונת של הספר עקבתא דמשיחא, אין דעת וועבסייט.
• רבי אלחנן וואסערמאן והשמרנות החרדית, עצור כאן חושבים
• תולדות אנשי שם, חלק א', ניו יורק, תש"י, עמודים 40-41