אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "סאטמאר (הויף)"

פֿון װיקיפּעדיע
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
ביטול גרסה 89940 של אלץ-ווייסער (שיחה)
ביטול גרסה 89942 של פרייליך (שיחה)
שורה 1: שורה 1:
'''ביטע נישט אריימישן קיין שום פאליטיק אדער פארטייאישע געפילן. לאזט דאס נייטראל און אביעקטיוו. א דאנק'''. --[[באַניצער:אלץ-ווייסער|אלץ-ווייסער]] 18:46, 30 אין אַפריל 2007 (UTC)

'''סאטמאר''' איז די גרעסטע [[חסידות]] אויף די [[וועלט]], זיי רעדן [[יידיש]] און פירן זיך [[פרום]].
'''סאטמאר''' איז די גרעסטע [[חסידות]] אויף די [[וועלט]], זיי רעדן [[יידיש]] און פירן זיך [[פרום]].
=== די סיגוט סאטמארע גזע ===
=== די סיגוט סאטמארע גזע ===
שורה 29: שורה 31:


===אין די צייטן פון [[ברך משה]]===
===אין די צייטן פון [[ברך משה]]===
נאכן ערשטן רבין בעל ו[[יואל משה]] האט זיין נעפיו, דער בעל ברך משה, דעמאלטסדיגער אבדק"ק סיגעט, איבער גענימען מיט כח סאטמאר, אין פארגעזצעט די [[ארבייט]] פון [[טעראר]] אויף א מער נארישער פארנעם. ער האט אפען געטאן לאזען גיין צו געריכט אפילו אין אופן פון [[מסירה]], ער האט אפען געהייסן [[שלאגען]] מענטשען דורך האלטן העצערישע דרשות פאר די ציושטע המון אז זיי זאלן אנקוקען אנדערע ווי [[ווערם]] און זיי נאכשרייען און ארויסיאגן פון [[שול]] דורך שרייען [[שייגעץ]] ארויס.
נאכן ערשטן רבין בעל ו[[יואל משה]] האט זיין נעפיו, דער בעל ברך משה, דעמאלטסדיגער אבדק"ק סיגעט, איבער גענימען מיט כח סאטמאר, אין פארגעזצעט די קהילה הקדושה ביז ער איז אוועק פון דעם עולם, [[כ"ו ניסן]] [[תשס"ו]] לפ"ק.

===אין די צייטן פון די אחים קדושים===
===אין די צייטן פון די אחים קדושים===
[[בילד:rabbis brothers.jpg|left|thumb|250px|די צוויי ברידער אלס רבי'ס זענען מנחם אבל טאכטער פון ר' אלימלך אשכנזי אייר תשס"ז]]
ער האט איבערגעגעבן די ירושה פאר ביידע קינדער - [[מהר"א טב]] און [[מהרי"י ט"ב]], טייל זאגן פארוואס האט ער געוואלט עס זאל זיין אז יעדער קינד זאל האבן א [[רבנות]] פאסטן אז ער האט זיך אויסגעדרוקט: "איך וויל נישט טוהען דעם זעלבן טעות ווי מיין טאטן האט געטוהען אז ער האט נישט געמאכט אלע קינדער פאר רבנים און ציליב דעהם איז איינע פון זיינע קינדער (א ברודער) געווארען א פאלנער גוי (א קאמוניסט)וועגען דעהם וויל איך אז מיין זוהן "זלמן לייב" זאל אויך ווערן א רבי כדי דאס זאל זיך נישט איבערחזר,ן"''' און אזוי פיהרט זיך סאטמאר היינט דורך צוויי הויפט רבנים, און אלע קינדער האבן א שול צו פראווען [[אדמור"ות]].
ער האט איבערגעגעבן די ירושה פאר ביידע קינדער - ר' [[אהרן טייטלבוים]] און ר' [[זלמן לייב טייטלבוים]], טייל זאגן פארוואס האט ער געוואלט עס זאל זיין אז יעדער קינד זאל האבן א [[רבנות]] פאסטן אז ער האט זיך אויסגעדרוקט: "איך וויל נישט טוהען דעם זעלבן טעות ווי מיין טאטן האט געטוהען אז ער האט נישט געמאכט אלע קינדער פאר רבנים און ציליב דעהם איז איינע פון זיינע קינדער (א ברודער) געווארען א פאלנער גוי (א קאמוניסט)וועגען דעהם וויל איך אז מיין זוהן "זלמן לייב" זאל אויך ווערן א רבי כדי דאס זאל זיך נישט איבערחזר,ן"''' און אזוי פיהרט זיך סאטמאר היינט דורך צוויי הויפט רבנים, און אלע קינדער האבן א שול צו פראווען [[אדמור"ות]].


===[[קנאות]]===
===[[קנאות]]===
שורה 59: שורה 63:


סאטמאר היינט באשטייט פון די פולע מוסדות און ארגאניזאציעס איבער די גארער וועלט, הויפטזעכליך אין [[וויליאמסבורג]], וואו עס פירט אן זיין דריטער זוהן ר' [[רבי זלמן לייב טייטלבוים|זלמן לייב טייטלבוים]] שליט"א, און אין [[קרית יואל]] וואו עס פירט אן זיין עלטסטער זוהן רבי [[אהרן טייטלבוים]] שליט"א,
סאטמאר היינט באשטייט פון די פולע מוסדות און ארגאניזאציעס איבער די גארער וועלט, הויפטזעכליך אין [[וויליאמסבורג]], וואו עס פירט אן זיין דריטער זוהן ר' [[רבי זלמן לייב טייטלבוים|זלמן לייב טייטלבוים]] שליט"א, און אין [[קרית יואל]] וואו עס פירט אן זיין עלטסטער זוהן רבי [[אהרן טייטלבוים]] שליט"א,

===[[מחלוקת]]===
אין די לעצטע יארן איז אין סאטמאר געווען שטרייף און [[מחלוקת]] איבער וועלכע פון די צוויי [[ברודער]] זאל פירן דעם קאנטראל פון די מוסדות און ארגאניזאציעס אין [[וויליאמסבורג]].
==[[טעאריע]]==
[[סאטמאר]] איז א קהילה אין [[ניו יארק]] וואס איז אויפגעשטעלט געווארן דורך א גרופע אידען ובראשם האדמו"ר מסאטמאר - וואס די נאמען סאטמאר איז א שטאט אין טראנסליוואניע ווי האדמו"ר איז געווען רב - נאכען אנגעקומן אהין שוין נאכען צווייטען וועלט מלחמה קיין [[אמעריקא]], אין זיך געזעהן אהן גארנישט אויף אזוי ווייט אז מ'האט געדארפט מצרף זיין צו מנין א קטן מיט א ספר תורה האט מען אנגעהויבען צו בויען מוסדות וכו' אין נאך אלע עד'ס אין די צייטונגן אין טאלק שאי'ס האבן אנגעהויבן מענטשן צו קומן דאווענען אדער צום טיש קיין סאטמאר (דעמאלט'ס א קליינע בית המדרש), אין אויך זענען אנגעקומען אביסל אידן פון מעבר לים.

נאכן ערשטן רבין בעל ויואל משה האט זיין קאזין (אבדק"ק סיגעט) איבער גענימען מיט כח סאטמאר, אין געטוישט אסאך זאכען (ווי לאזען גיין צו קארט, הייסן שלאגען מענטשען ועוד ידו נטיה), ער האט איבערגעגעבן די ירושה פאר ביידע קינדער - ווי איך האב דאס געהערט פון יענעם צו וועם די סאטמאר'ער רבי האט עס געזאגט - און אזוי האט ער געזאגט: '''"איך וויל נישט טוהען דעם זעלבן טעות ווי מיין טאטן האט געטוהען אז ער האט נישט געמאכט אלע קינדער פאר רבנים און ציליב דעהם איז איינע פון זיינע קינדער (א ברודער) געווארען א פאלנער גוי (א קאמוניסט)וועגען דעהם וויל איך אז מיין זוהן "זלמן לייב" זאל אויך ווערן א רבי כדי דאס זאל זיך נישט איבערחזר,ן"''' און אזוי פיהרט זיך סאטמאר היינט דורך צוויי רבנים

ס'געווען נאך די צווייטע וועלט קריג, ווען אפאר אידן זענען זיך צוזאמגעקומען פלאנירן א וועג צו מאכן "געלט" און מ'איז אויפגעקומען מיט א געפערליכען פלאן! וואס דאס מיינט איינשפאנען סאטמארער רבי זי"ע פאר זייער שפיל.


==דערויסענדע לינקס==
==דערויסענדע לינקס==

רעוויזיע ביי 21:52, 30 אַפּריל 2007

ביטע נישט אריימישן קיין שום פאליטיק אדער פארטייאישע געפילן. לאזט דאס נייטראל און אביעקטיוו. א דאנק. --אלץ-ווייסער 18:46, 30 אין אַפריל 2007 (UTC)

סאטמאר איז די גרעסטע חסידות אויף די וועלט, זיי רעדן יידיש און פירן זיך פרום.

די סיגוט סאטמארע גזע

דער ערפינדער און גרונדער פון די סאטמארע חסידות, וואס מיר ווייסן היינט איז געווען ר' יואל טייטלבוים זצ"ל.

ר' יואל זצ"ל האט געשטאמט פון די סיגוטע גזע, וואס איז געווען א גרויסע חסידות אינדערהיים און די שטאט סיגוט ראמעניע.

זיין טאטע איז געווען ר' חנני' יו"ט ליפא טייטלבוים סיגוטער רב, דער מחבר ספר קדושת יום טוב

דער קדושת יו"ט איז געווען קודם רב אין טעטש ביז ער האט ממלא מקום געווען זיין טאטע.

דער קדושת יו"ט'ס טאטע איז געווען ר' יקתואל יהודה טייטלבוים סיגוטער רב, דער מחבר ספר ייטב לב.

דער ייטב לב איז געווען רב אין איהעל איידער מ'האט איהם אויפגענומען פאר סיגוטער רב.

דער ייטב לב איז געווען די ערשטע חסידישע רבי וואס האט געפירט א ישיבה.

דער ייטב לב'ס טאטע איז געווען ר' אלעזר ניסן טייטלבוים, רב אין דרוביטש.

ר' אלעזר ניסן'ס טאטע איז געווען ר' משה טייטלבוים, דער ישמח משה דער איהעלער רב.

דער ישמח משה איז קודם געווען א מתנגד און איז דער חוזב מ'לובלין האט איהם געמאכט פאר א חסיד.

היסטאריע

סאטמאר איז א קהילה אין ניו יארק וואס איז אויפגעשטעלט געווארן דורך א גרופע אידען ובראשם האדמו"ר מסאטמאר - וואס די נאמען סאטמאר איז א שטאט אין טראנסליוואניע ווי האדמו"ר איז געווען רב - נאכען אנגעקומן אהין שוין נאכען צווייטען וועלט מלחמה קיין אמעריקא, אין זיך געזעהן אהן גארנישט אויף אזוי ווייט אז מ'האט געדארפט מצרף זיין צו מנין א קטן מיט א ספר תורה האט מען אנגעהויבען צו בויען מוסדות וכו' אין נאך אלע עד'ס אין די צייטונגן אין טאלק שאי'ס האבן אנגעהויבן מענטשן צו קומן דאווענען אדער צום טיש קיין סאטמאר (דעמאלט'ס א קליינע בית המדרש), אין אויך זענען אנגעקומען אביסל אידן פון מעבר לים.


סאטמאר האט צוביסליך איינגענומען וויליאמסבורג, און די אלע אנדערע רבנים און אדמורים האבן זיך געפילט שמאל און זיך אוועקגעצויגן פון וויליאמסבורג, ווי האדמו"ר מקראסנא און האדמו"ר מסקווירא און האדמו"ר מקיווייאשד ועוד,

אין די צייטן פון ברך משה

נאכן ערשטן רבין בעל ויואל משה האט זיין נעפיו, דער בעל ברך משה, דעמאלטסדיגער אבדק"ק סיגעט, איבער גענימען מיט כח סאטמאר, אין פארגעזצעט די קהילה הקדושה ביז ער איז אוועק פון דעם עולם, כ"ו ניסן תשס"ו לפ"ק.

אין די צייטן פון די אחים קדושים

די צוויי ברידער אלס רבי'ס זענען מנחם אבל טאכטער פון ר' אלימלך אשכנזי אייר תשס"ז

ער האט איבערגעגעבן די ירושה פאר ביידע קינדער - ר' אהרן טייטלבוים און ר' זלמן לייב טייטלבוים, טייל זאגן פארוואס האט ער געוואלט עס זאל זיין אז יעדער קינד זאל האבן א רבנות פאסטן אז ער האט זיך אויסגעדרוקט: "איך וויל נישט טוהען דעם זעלבן טעות ווי מיין טאטן האט געטוהען אז ער האט נישט געמאכט אלע קינדער פאר רבנים און ציליב דעהם איז איינע פון זיינע קינדער (א ברודער) געווארען א פאלנער גוי (א קאמוניסט)וועגען דעהם וויל איך אז מיין זוהן "זלמן לייב" זאל אויך ווערן א רבי כדי דאס זאל זיך נישט איבערחזר,ן" און אזוי פיהרט זיך סאטמאר היינט דורך צוויי הויפט רבנים, און אלע קינדער האבן א שול צו פראווען אדמור"ות.

קנאות

סאטמאר, באקאנט אין די וועלט פאר איר אומ'פשרה'דיגן דרך און שטארקער אנטי-ציוניזם, איז געגרינדעט געווארן דורך רביהקוה"ט יואל טייטלבוים זיעוכי"א, זייענדיג רב אינעם שטאט סאַטמאר אין ראמעניע פאר די מלחמה.

סאטמאר'ס פשרה'לאזער וועג אין אידישקייט שטאמט פון דעם דרך החתם סופר.

סאטמאר האט באוויזן נאכן' קריג אין אמעריקע אויפצושטעלן אן פארצווייגטע נעץ פון מוסדות און ארגעניזאציעס פאר חינוך און געזעגשאפטליכע אינטערעסן וואס זענען היינט צושפרייט איבער דער גארער וועלט. סאטמאר ווערט היינט פאררעכנט פון די סאמע גרעסטע חסידות'ן און רבי'שע הויפן איבער די וועלט.

צדקה וחסד

א באזונדערן כח האט דער סאטמארער רבי ארינגעלייגט אין איינפלאצן די מדה פון צדקה און חסד אין זיינע חסידים, זייענדיג אליין דער לעבעדיגער מוסטער פאר זיי, ער האט פארטיילט שווערע לעגענדארישע סומעס פאר צדקה, און זיך געבארגט צו טיילן ווייטער.

דאס טיילן צדקה האט ער אויך אויסגעלערנט זיינע חסידים, ווען נאך היינט צו טאג זענע די סאטמארער פון די גרעסטע צדקה טיילער פאר יעדן צוועק.

די סאטמארער רביצין הרבנית הצדיקת אלטא פייגא ע"ה האט פארנומען דעם ארט פון די קעניגן אין די סאטמארער מלוכה, און האט געהאט א גרויסן חלק אין אויםבויען אוןו אוועק שטעלן די סאטמארער אימפעריע, ביז דאס איז אויסגעוואקסן וואס ס'איז היינט.

דער רבי און די רביצין האבן אויך געגרינדעט און אוועקגעשטעלט אומצאליגע ארגאנעזציעס וואס העלפן אידן אין אלערליי שווערע אומשטענדן, צווישן די מוסדות ווערן פאררעכענט, רב טוב, ביקור חולים, און נאך פיל אנדערע.

[[אדמורי"ם

רבי יואל טייטלבוים זי"ע, דער מייסד פון די הייליע מוסדות איז נסתלק געווארן אום כוא"ב (כ"ו אב) תשל"ט, און זיין ציון הקדוש אין זיין געגרינדעטע שטעטל קרית יואל, איז א פלאץ וואו מען קען טרעפן אידן פון איבער דער גארער וועלט, פון אלע שיכטן און קרייזן וועלכע קומען זיך אויסגיסן דאס הארץ ביים קבר פון דעם צדיק אמת.

די סאטמאר רבי'ס, לינקס רבי יואל טייטלבוים זצ"ל, רעכטס זיין נעפיו, רבי משה טייטלבוים זצ"ל

נאך זיין פטירה האט איבערגענומען די הנהגה זיין פלימעניק הגה"ק רבי משה טייטלבוים זי"ע וועלכע האט ממשיך געווען מיט די הייליגע ארבייט, ווי מחזק זיין די יסודות און אזוי אויך מייסד געווען פרישע פליגל'ען צו די הייליגע תורה אימפעריע בכל קצו תבל.

רבי משה טייטלבוים זי"ע, דער מנהיג פון די הייליע מוסדות איז נסתלק געווארן אום כ"ו ניסן תשס"ו, און איז נטמן געוארן אינעם אוהל הק' אין קרית יואל,

סאטמאר היינט באשטייט פון די פולע מוסדות און ארגאניזאציעס איבער די גארער וועלט, הויפטזעכליך אין וויליאמסבורג, וואו עס פירט אן זיין דריטער זוהן ר' זלמן לייב טייטלבוים שליט"א, און אין קרית יואל וואו עס פירט אן זיין עלטסטער זוהן רבי אהרן טייטלבוים שליט"א,

דערויסענדע לינקס

[2] בילדער פון רבינו זי"ע, אויך כ"א כסליו תשל"ו, און ארץ ישראל תשכ"ה.