אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "השכלה"
מ באט צוגעלייגט: sr:Хаскала |
רוני (שמועס | בײַשטײַערונגען) מאין תקציר עריכה |
||
שורה 1: | שורה 1: | ||
{{ |
{{יידן און יידישקייט}} |
||
'''השכלה''' איז געווען א יידישע באוועגונג אין [[אייראפע]] סוף דאס [[18טע י"ה]] אין [[די נייע עפאכע]] וואס האבן געהאלטן אז מען דארף זיך אויפקלערן מיט די [[גוי]]שע [[סביבה]] כדי צו קענען זייערע [[חכמה|חכמות]] און איינעמען זייערע וועלטלעכע ידיעות צו זיין און [[לעכטיגקייט|אור]] ל[[גוי]]ם. |
'''השכלה''' איז געווען א יידישע באוועגונג אין [[אייראפע]] סוף דאס [[18טע י"ה]] אין [[די נייע עפאכע]] וואס האבן געהאלטן אז מען דארף זיך אויפקלערן מיט די [[גוי]]שע [[סביבה]] כדי צו קענען זייערע [[חכמה|חכמות]] און איינעמען זייערע וועלטלעכע ידיעות צו זיין און [[לעכטיגקייט|אור]] ל[[גוי]]ם. |
||
רעוויזיע ביי 10:48, 12 אויגוסט 2008
השכלה איז געווען א יידישע באוועגונג אין אייראפע סוף דאס 18טע י"ה אין די נייע עפאכע וואס האבן געהאלטן אז מען דארף זיך אויפקלערן מיט די גוישע סביבה כדי צו קענען זייערע חכמות און איינעמען זייערע וועלטלעכע ידיעות צו זיין און אור לגוים.
דער סאמער ערשטער משכיל ווערט באטראכט ביי זיינע נאכפאלגער אלס א גאון [פֿעלט אַ מקור] משה מענדלסאן. וואס ער האט איבערגעטייטשט די גמרא קעגן די דעת פון רוב גדולי ישראל, פארן נישט פאלגן די גדולי ישראל שבימיך, זיינע קינדער און איינקלעך האבן זיך גע'שמד'ט [1].
טייל משכילים זענען געגעאנען א טריט ווייטער, זעהנדיג ווי דאס אידישער פאלק ליידט אסאך אין גלות ביי די גוים, האבן זיי געהאלטן אז אויב מען וועט זיך אויסמישן מיטן גוי וועלן זיי די גוי נישט האסן, און עס וועט זיך אויפהערן דאס אנטסעסמיטיזים.
אין שנת ה'תרו איז געווען א גרויסע אסיפה אין דייטשלאנד ווי די משכילים האבן מתיר געווען אז מען מעג חתונה האבן מיט גוים, דאס האט שפעטר געפירט צו א התבוללות, אט די משכילים זענען געווען דער וועג ווייזער פאר די רעפארמער און קאנסערוואטיווע. און דערפאר איז היינט אזוי גרויס די ראטע ביי די רעפאמער וואס זיי האבן חתונה מיט גוים.
א משכיל איז טייטש אן אויפגעלערטער געלערנטער מענטש.
ווען די וועלט איז געווארן אויפגעקלערט האבן זיך אסאך יודען מיטגעכאפט און זענען אויך געווארט אויפגעקלערט, און אנגעהויבן טראכטן ווי אלע פעלקער'ס געדאנקען גאנג,
פון דעמאלטס אהן רופט מען אהן ביי די פרומע אידן, א מענטש וואס איז אויפגעקלערט און ער גייט נישט מיטן שפאן ווי די פרומע עהרליכע, ער איז א משכיל, אן אויפגעקלערטער.
פרעפערענצן
- ↑ (ר' עקיבא יוסף שלענזינגער אין זיין פי' אויפן צוואות החת"ס)